Im wcześniej siejemy, tym lepiej
Szczególnie ważne wiosną dla zbóż jarych są agrotechniczne zabiegi, które pozwolą na minimalizację utraty zapasów wody glebowej nagromadzonej po zimie. Tylko przy odpowiednim gospodarowaniu wodą można przy optymalnym pH gleby, efektywnie stosować nawozy i uzyskać odpowiednią skuteczność środków ochrony roślin, głównie herbicydów.
Najważniejsze zabiegi, to przede wszystkim:
– jak najwcześniejsze uzupełnienie deficytów składników pokarmowych (P, K, Mg) nawożeniem przedsiewnym fosforem, potasem i magnezem pod rośliny jare, a także ozimin, jeśli nie wykonano tego jesienią przedsiewnie;
– przygotowanie pola do siewu pod rośliny jare, przy możliwie najmniejszej liczbie zabiegów uprawowych (każdy zabieg to utrata wilgoci);
– wczesny termin siewu: im wcześniejszy, tym lepszy;
– głębokość siewu i obsada roślin, optymalne dla gatunku i odmiany, dla zbóż 2–4 cm nie głębiej.
Nawożenie przedsiewne jarych i wczesny siew to postawa dobrego wykorzystania wody i nawozów mineralnych. Zarówno jakość materiału siewnego, jak i odpowiednie przygotownie siewnika, dobrze i terminowo wykonany siew mają bardzo duży wpływ na przyszły plon.
Plonowanie zbóż jarych, ze względu na krótki okres wegetacji zależy przede wszystkim od dostępności wody. Jak podaje (IUNG i inne) dla zbóż jarych decydująca jest dostępność wody od 20 kwietnia do końca maja, a jak wiemy, często w naszych warunkach wtedy występują susze (klimatyczny bilans wodny w naszym regionie jest ujemny i szacowany jest na poziomie -200 do -250 mm).
Różne grupy roślin różnie reagują na wilgoć i jej brak, dlatego zarówno ilość, jak i częstotliwość opadów mają duże znaczenie. Każdy gatunek ma nieco inne wymagania i potrzeby. Warto o tym pamiętać.
Owies lubi wilgoć i woli gdy jest chłodniej, dlatego powinien być siany jako pierwszy na wiosnę. Kiełkuje już przy temp. 2–3oC choć optymalną temperaturą dla szybkiego początkowego rozwoju jest 5–7oC. Ten gatunek zboża ma duże znaczenie, dlatego jego uprawa w naszym województwie jest stabilna. Uprawiany jest zarówno w siewie czystym, jak i w mieszankach. Owies siejemy przy gęstości około 400 ziaren na 1 m2 (IUNG) na głębokość 3–4 cm. Jako optymalny termin siewu wskazywany jest dla naszego regionu okres między 20 a 30 marca, najpóźniej do 3 kwietnia. Ale przy bardzo wczesnej wiośnie powinniśmy rozważyć wcześniejszy siew. Ze względu na właściwości fitosanitarne chętnie uprawiany jest w płodozmianach z dużym udziałem zbóż.
Pszenżyto jare to gatunek, który może dać bardzo dobre wyniki plonu w dobrej jakości paszowej w warunkach gleb przeciętnych i słabszych. Duże znaczenie dla osiągnięcia tego celu ma termin siewu (podobnie jak owies jak najwcześniejszy) ze względu na większe zapotrzebowanie na wilgoć oraz dłuższy okres wegetacji niż pozostałe zboża jare, nawet niż pszenica jara (210–212 dni do dojrzałości pełnej). Stąd termin siewu dla tego gatunku jest taki sam jak dla owsa. Gęstość siewu optymalna to 450 szt. /1 m2 przy głębokości 3–4 cm.
Pszenicę jarą należy zasiać wcześniej niż jęczmień. Pszenica jara ma dłuższy okres od wschodów do dojrzałości pełnej niż w przypadku jęczmienia jarego. Optymalny termin siewu też przypada na 20–30 marca przy możliwym opóźnieniu do 10 kwietnia. Głębokość siewu 2–3 cm przy gęstości około 360 ziaren/1 m2. W przypadku jęczmienia jarego różnice w plonowaniu odmian praktycznie nie mają znaczenia, bo różnice są niewielkie i dotyczy to także odmian browarnych, które plonują podobnie, a nawet lepiej jak pastewne. W obrębie tego gatunku różnice plonowania odmian praktycznie nie przekraczają 10% plonu. Duża część jęczmienia wysiewana jest w mieszankach z owsem i innymi gatunkami zbóż i roślin strączkowych głównie na paszę. Ten gatunek też powinniśmy siać wcześnie, ale nieco później w bardziej ogrzaną i suchszą glebę niż owies, pszenżyto jare i pszenicę jarą. Jęczmień jary woli, gdy przy siewie jest raczej sucho, a dobrze plonuje, gdy wilgoci jest pod dostatkiem, ale nie za dużo. Woli jak pada częściej, ale po trochu. Optymalny termin siewu też przypada od 20 marca i trwa aż do 10 kwietnia, ale po 10 kwietnia nie jest już wskazany, choć możliwy. Im później siejemy ten gatunek, tym bardziej narażamy się na słabe plonowanie.
Jak pokazuje doświadczenie nasze z wielu lat młode siewki zbóż jarych dobrze radzą sobie z niskimi temperaturami przy wcześniejszym siewie. Jednym z powodów jest to, że gleba nagrzewa się i utrzymuje temperaturę dłużej niż powietrze. O terminie siewu prawie zawsze decydują warunki pogodowe na przedwiośniu i wczesną wiosną. Inaczej jest, jeśli w połowie lutego nie ma już mrozu i śniegu, a inaczej, gdy zima definitywnie odchodzi dopiero w końcu marca – tak też bywa.
O tym, kiedy zasiejemy zawsze decyduje pogoda. Będzie bardzo dobrze, jeśli zboża jare zasiejemy w do końca marca. Jednak jeśli siać będziemy dopiero w 1 i 2 dekadzie kwietnia plony mogą być bardzo marne. Wszyscy eksperci zgodnie przewidują – głęboki deficyt wody w okresie wegetacji i wysokie temperatury wiosną i latem są i będą coraz częstsze. Deficyt wody w glebach w kilku poprzednich latach był silnie odczuwalny, zwłaszcza w centralnej Polsce. Obecnie sytuacja jest nieco lepsza, co nie znaczy, że pod koniec kwietnia i głównie w maju będzie jej pod dostatkiem na każdym polu.
Dobór właściwych odmian zbóż do siewu, niezależnie od gatunku, jest ważny ze względu na przeznaczenie przyszłego zbioru, ale i konieczność dostosowania do istniejących warunków glebowo-klimatycznych, w jakich gospodarstwo funkcjonuje. Dlatego wcześniej warto zapoznać się z danymi Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego. Wyniki corocznych doświadczeń PDO stanowią porównanie wybranych odmian w naturalnych warunkach i to na najbliższym nam obszarze (województwie). Są one publikowane co roku w I kwartale przez Stację Doświadczalną Oceny Odmian np. w Chrząstowie. Ważne jest także to, że PDO uwzględnia dostępność nasion na rynku lokalnym. Ale trzeba pamiętać, że dostępność najnowszych odmian prezentowanych przez COBORU Słupia Wielka jest znikoma i ograniczona głównie do gospodarstw prowadzących reprodukcję.
W 2023 roku w województwie kujawsko-pomorskim, w ramach badań PDO zalecane są następujące odmiany zbóż jarych:
– owsa: Figaro, Gepard, Pablo, Rambo, Refleks,
– pszenżyta j.: Dublet, Hugo, Santos,
– pszenicy j.: Alibi (B), Aura (A), Goplana (A), Harenda (B), KWS Dorium (A), Merkawa (A), WPB Pebbles (A),
– jęczmienia j.: Avatar, Bente, Brigitta, Etoile, KWS Fantex, Feedway, Farmer, Poemat, Wiruoz.
Marek Radzimierski, KPODR
Fot. M. Rząsa
