Zakładamy nowy lucernik

Lucerna, nazywana przez rolników królową pasz, należy do najważniejszych roślin motylkowych uprawianych w naszym kraju. Dostarcza doskonałą paszę objętościową o wysokiej zawartości białka i wysokiej strawności. Jej rola, jako ważnego składnika paszy objętościowej dla przeżuwaczy, wzrosła w ostatnich latach bardzo mocno za przyczyną areału upraw kukurydzy, której to lucerna jest optymalnym uzupełnieniem w dawce. Drugą bardzo ważną przyczyną wzrostu areału jest dosyć częste w ostatnich latach na obszarze Polski występowanie suszy w okresie wiosny i lata. Lucerna jako roślina korzystająca w głównej mierze z wody gruntowej, w tych trudnych okresach radzi sobie bardzo dobrze.

P od uprawę tej rośliny należy przeznaczyć gleby o odczynie alkalicznym pH w zakresie 6,5–7,2, ponieważ lucerna jest bardzo wrażliwa na kwaśny odczyn, przewiewne, przepuszczalne i szybko nagrzewające się, zaliczane do kompleksów pszennych: pszenny bardzo dobry, pszenny dobry, pszenny wadliwy i żytnich: żytni bardzo dobry, żytni dobry, zwłaszcza gdy są zasobne w wapń znajdujący się w podglebiu.

Najlepszym przedplonem dla lucerny są rośliny okopowe, pod które zastosowano wcześniej nawozy naturalne, bo pozostawiają pole odchwaszczone i zasobne w składniki pokarmowe. Rzepak, zboża oraz kukurydza są także dobrymi przedplonami. Lucerny nie należy uprawiać po roślinach strączkowych i innych motylkowatych. Należy zwrócić uwagę na herbicydy, które były stosowane w roślinach przedplonowych, a szczególnie w ochronie buraka. Jeśli rok poprzedzający uprawę lucerny był suchy, to pozostałości tych preparatów mogą uszkodzić siewki. Przedplonami dla lucerny wysiewanej w terminie letnim mogą być mieszanka ozima przeznaczona na zielonkę, rzepak lub jęczmień ozimy.

Lucerna wymaga bardzo dobrze przygotowanej roli. Istotne jest głębokie spulchnienie gleby i usunięcie z pola chwastów. Po zbiorze przedplonu warto zastosować uprawki odchwaszczające, a jesienią wykonać staranną, głęboką orkę zimową. Wiosną konieczne jest włókowanie i bronowanie. Przedsiewną uprawę gleby najlepiej przeprowadzić agregatem uprawowym. Powierzchnia pola przed siewem powinna być wyrównana i optymalnie wilgotna. W przypadku, gdy wierzchnia warstwa jest nadmiernie spulchniona, trzeba ją lekko zwałować.

Lucerna ma bardzo dużą zdolność wykorzystywania składników pokarmowych z naturalnych zasobów gleby, przez co pozytywnie reaguje na obfite nawożenie, szczególnie na glebach lżejszych. Wapnowanie powinno wyprzedzić siew lucerny przynajmniej o pół roku, a najlepiej zastosować je pod przedplon. Należy unikać jednorazowych dużych dawek wapnia, ponieważ reaguje ono z kwasowością gleby bardzo wolno i w pierwszym okresie może ograniczyć dostępność dla roślin innych składników pokarmowych. Osiągnięcie i utrzymanie właściwego pH gleby dla lucerny możliwe jest przy stosowaniu wapna na tyle wcześniej w zmianowaniu, aby przy uprawie 2–3-krotnie wymieszać je z glebą. Potrzeba wapnowania wynika z oznaczonej kwasowości i rodzaju gleby. Dawka wapna przeważnie wynosi 1–2 t/ha. Nawożenie fosforowo-potasowe zależy od zawartości w glebie przyswajalnych form tych składników, uwzględniając potrzeby lucerny oraz rośliny ochronnej. Przedsiewnie, wielkość dawek wynosi najczęściej 60–100 kg P2O5 i 100–140 kg K2O na 1 ha. Odpowiednie nawozy najlepiej zastosować w trakcie wykonywania uprawek doprawiających glebę. Tuż przed siewem nasion, zaleca się wysiać niewielką ilość nawozów azotowych – 20 kg/ha. W warunkach wsiewki lucerny w roślinę ochronną, dawkę N trzeba zwiększyć do około 60–80 kg/ha.

Stosowane są dwa sposoby siewu – siew czysty lub w roślinę ochronną. Kupowanie nasion niewiadomego pochodzenia jest ryzykowne, gdyż mogą one słabo kiełkować oraz zawierać nasiona uciążliwych chwastów np.: babki, gwiazdnicy, szczawiu, a także szczególnie niebezpiecznej rośliny pasożytniczej – kanianki lucernowej.

W Krajowym Rejestrze Odmian wpisanych jest 18 odmian lucerny siewnej oraz 2 odmiany lucerny mieszańcowej. Siew wiosenny można rozpocząć wtedy, gdy minie niebezpieczeństwo uszkodzeń mrozowych. Lucerna w czasie wschodów jest tolerancyjna na niskie temperatury, ale przy pojawieniu się trójlistka staje się na nie bardziej wrażliwa. Obserwuje się, że lucerna siana w roślinę ochronną jest bardziej tolerancyjna na niskie temperatury niż uprawiana w czystym siewie. Wczesnowiosenne terminy siewu pozwalają również na wykorzystanie zimowych zapasów wody potrzebnej do kiełkowania nasion i ukorzeniania młodych roślin. W naszym regionie optymalnym terminem siewu jest pierwsza połowa kwietnia. Powodzenie siewów letnich zależy od wilgotności gleby w czasie zakładania plantacji, od ilości i rozkładu opadów oraz długości okresu wegetacji do nadejścia mrozów. Na przeważającym obszarze Polski siew letni lucerny powinien być wykonany w czerwcu lub w lipcu. Posiadając nasiona odmian o dobrej wartości siewnej wystarczy w korzystnych warunkach wysiew około 1–20 kg lucerny na 1 ha, w rozstawie rzędów 12–15 cm. Nasiona powinny znajdować się płytko w glebie, na głębokości 1–2 cm. Rośliną ochronną może być zboże jare, przeważnie jęczmień jary albo mieszanka poplonowa traw.

Uprawiając lucernę jako wsiewkę w zboża, najpierw wysiewa się zboże, a następnie oddzielnym przejazdem siewnika nasiona lucerny. Należy wybrać niższe odmiany zbóż, odporniejsze na wyleganie. Niezbędne jest także zmniejszenie o 1/3 do ½ normy wysiewu rośliny ochronnej. W przypadku zastosowania jako rośliny ochronnej mieszanki poplonowej traw wystarczy ok. 7–8 kg/ha mieszanki – domieszanej do nasion lucerny i wysianej za jednym przejazdem. Nasiona lucerny powinny być zaprawione grzybobójczym preparatem. Zaleca się zastosować szczepionkę bakteryjną. Jeśli po siewie gleba ulegnie zaskorupieniu, trzeba zastosować lekki wał kolczasty, aby umożliwić równomierne wschody.

W roku siewu największym zagrożeniem dla uprawy lucerny jest nadmierne zachwaszczenie. Do zwalczania chwastów można stosować herbicydy zalecane przez Instytut Ochrony Roślin. Lucerna uprawiana bez rośliny ochronnej, w roku siewu po raz pierwszy powinna być koszona najwcześniej w okresie kwitnienia. Przy tym sposobie uprawy do końca września wykonuje się najczęściej dwa zbiory plonu. W przypadku uprawy lucerny jako siewki, po zbiorze rośliny ochronnej, odrost lucerny (ścierniaki) powinien być skoszony jak najpóźniej, gdy rośliny dobrze się rozrosną. Należy przestrzegać zasady, że ścierniaków się nie wypasa, ponieważ młode rośliny lucerny są bardzo wrażliwe  na udeptywanie.

Lista środków ochrony roślin chwastobójczych w uprawie lucerny

	Nazwa	Substancja czynna
1	Agil-S 100 EC	propachizafop – 100 g
2	Bandur 600 SC	aklonifen – 600 g
3	Corum 502,4 SL	bentazon – 480 g, imazamoks – 22,4 g
4	Focus Ultra 100 EC	cykloksydym – 100 g
5	GramiGuard	kletodym – 120 g
6	Lampart 05 EC	chizalofop-P etylu – 50 g
7	Leopard Extra 05 EC	chizalofop-P etylu – 50 g
8	Select Super 120 EC	kletodym – 120 g
9	Stomp Aqua 455 CS	pendimetalina – 455 g
10	Wing P 462,5 EC	pendimetalina – 250 g, dimetenamid-P – 212,5 g

 W pierwszym roku uprawy lucerny należy liczyć się także z możliwością wystąpienia chorób grzybowych siewek. Do najczęściej występujących chorób porażanych młode siewki lucerny należą:

– zgorzel siewek – choroba objawiająca się gniciem szyjki korzeniowej i części podliścieniowej lucerny;

– fuzarioza siewek – poraża nasiona, które słabo kiełkują, a siewki wykazują zwężenie u podstawy łodyżki i żółkniecie listków. Choroba powoduje złe wschody roślin i powstawanie wypadów na plantacji;

– rizoktonioza – wywołuje szybkie więdniecie siewek i brunatnienie korzonków. Grzyb występuje w latach gdy pogoda jest ciepła oraz sucha.

Wymienionym chorobom skutecznie zapobiega przedsiewne zaprawianie nasion zarówno lucerny, jak i rośliny ochronnej. Bardzo ważny wpływ na kondycję lucerny w roku siewu i dalszych latach użytkowania ma technika zbioru rośliny ochronnej. Zbiór zbożowej rośliny ochronnej należy wykonać:

– raczej w fazie dojrzałości zielonkowatej niż w dojrzałości pełnej (na ziarno),

– przy niskiej wilgotności gleby,

– w przypadku jej wylegania,

– przy małej intensywności operacji słonecznej,

– powtórnie po jej ewentualnym odrośnięciu (dotyczy owsa).

Lucerna jest rośliną światłolubną i przy uprawie w roślinie ochronnej zbieranej na zielonkę czas jej ocienienia, jak i konkurencji o wodę i składniki pokarmowe jest krótszy niż przy jej zbiorze na ziarno. Im większa wilgotność gleby w momencie zbioru rośliny ochronnej, tym większe niekorzystne skutki działania ciężkich maszyn żniwnych (niszczenie struktury gleby i młodych roślin lucerny). Lucerna rozwijająca się w łanie rośliny ochronnej jest przez nią ocieniona i chroniona przed intensywnym nasłonecznieniem i przed wiatrem. Po otwarciu łanu (skoszeniu rośliny ochronnej) zarówno słońce i wiatr powodują szybką utratę wody z delikatnej i niezahartowanej lucerny. Należy również pamiętać, aby roślinę ochronną natychmiast uprzątnąć z pola po jej skoszeniu. 

Agnieszka Szczepańska
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego 
Fot. M. Rząsa