Metody żywienia bydła opasowego

W zależności od zasobności gospodarstwa w pasze objętościowe i treściwe możemy wyróżnić trzy rodzaje opasu: intensywny, półintensywny, ekstensywny.

Opas intensywny

Celem tego systemu jest uzyskanie najwyższej wagi w krótkim czasie. Podczas opasu intensywnego zwierzęta nie korzystają z wybiegów, cały czas przebywają zamknięte w budynkach inwentarskich. Dawka pokarmowa podczas opasu intensywnego opiera się głównie o pasze zawierające duże ilości energii oraz pasze treściwe. Zaleca się przeznaczać do opasu intensywnego młode, dobrze odchowane buhajki o masie około 120–150 kg. W żywieniu intensywnym opasów z pasz objętościowych stosuje się głównie kiszonkę z kukurydzy oraz w mniejszej ilości w celach dietetycznych siano. Pasze treściwe zazwyczaj stanowią 50% suchej masy dawki pokarmowej. W tym systemie opasu dobowe przyrosty masy ciała są bardzo wysokie i powinny przekraczać 1 000 g. Zwierzęta najczęściej opasa się do wagi 600 kg, którą powinny uzyskać w wieku około 15 miesięcy. Tusze młodych zwierząt żywionych intensywnie charakteryzują się bardzo dobrym umięśnieniem i niskim stopniem otłuszczenia. Do wad tego systemu użytkowania bydła należy zaliczyć znaczny jego koszt, głównie spowodowany wysokimi cenami pasz treściwych.

Pasza treściwa dla bydła opasowego powinna być oparta przede wszystkim o ziarna zbóż, które moim zdaniem stanowią najlepsze źródło energii. Natomiast w przypadku białka, oprócz śruty sojowej, coraz większą popularność zyskuje śruta słonecznikowa, głównie ze względu na swoją cenę. Decydując się na wybór odpowiedniej gotowej mieszanki dla opasów, należy przeanalizować poziomy białka i energii. Kolejnym krokiem jest analiza komponentów wchodzących w jej skład. W przypadku pasz białkowych niepodzielnie króluje śruta sojowa, która w dużej mierze wpływa także na cenę mieszanki. Głównym źródłem energii są z kolei zboża, jak pszenica lub pszenżyto. Gotowe mieszanki treściwe dla opasów mogą także zawierać dodatki paszowe, np. żywe drożdże, które poprawiają jej parametry strawności czy chelaty. Aby uzyskać wysokie dobowe przyrosty, w zależności od rasy bydła mogą one wynosić od 600 do ponad 1 kg, opasy w wadze 300–350 kg powinny otrzymywać ok. 3–4 kg paszy treściwej na dobę, czyli 1,5–2 kg na jeden odpas. Zbyt intensywne żywienie, podobnie jak w przypadku bydła mlecznego, grozi subkliniczną kwasicą, która znacząco może wydłużyć okres tuczu.

Opas półintensywny

Najpopularniejszy sposób opasu w Polsce. Ma on charakter dwuetapowy i przeznaczony jest dla gospodarstw dysponujących dużym areałem łąk i pastwisk. W systemie tym opas trwa do masy buhajków 550–670 kg i wieku około 20–24 miesięcy. W pierwszym etapie, młode półroczne zwierzęta utrzymywane są na pastwisku, gdzie żywią się świeżą zielonką. Okres wypasu jest swego rodzaju okresem przygotowawczym do właściwego opasu, dzięki któremu buhajki mają dobrze rozwinięty przewód pokarmowy przystosowany już do pobierania większych ilości paszy. Gdy kończy się sezon pastwiskowy, zwierzęta przenosi się do budynków, gdzie rozpoczyna się drugi etap opasu półintensywnego. Etap ten charakteryzuje się typowymi zasadami dla opasu intensywnego. W tym momencie ma miejsce wykorzystanie tzw. kompensacji wzrostu. Zjawisko to ma miejsce, gdy zastosujemy intensywne żywienie dla trochę niedożywionego bydła po sezonie pastwiskowym. Zjawisko to pozwala na uzyskanie przyrostów dziennych sięgających nawet 1 500 g/dzień.

Tusze pochodzące od zwierząt utrzymywanych w tym systemie charakteryzują się dobrym umięśnieniem oraz umiarkowanym otłuszczeniem.

Opas ekstensywny

Ekstensywny system opasu bydła bazuje na tanim, oszczędnym żywieniu, przede wszystkim paszami gospodarskimi. Opas ten opiera się na dwóch sezonach pastwiskowych, więc polecany jest dla gospodarstw posiadających w swoim areale głównie użytki zielone. Przyrosty podczas tego opasu wynoszą 500–600 g/dobę. Po zakończeniu pierwszego okresu wypasu młode zwierzęta przenoszone są do budynków inwentarskich, gdzie żywione są głównie paszami objętościowymi, np. sianem, kiszonkami z traw. W drugim okresie pastwiskowym starsze zwierzęta z dobrze rozwiniętym przewodem pokarmowym, lepiej wykorzystują zielonkę pastwiska, w związku z czym przyrosty mogą sięgać 700 g/dobę. Pod koniec opasu stosuje się tzw. szybki opas przed sprzedażą (ok. 2 miesięcy). Okres ten pozwala zwiększyć masę zwierząt oraz poprawić umięśnienie. Waga sprzedawanych buhajków to około 400–500 kg, a tusze pochodzące od tych zwierząt cechują się najsłabszym umięśnieniem oraz największym otłuszczeniem w porównaniu do zwierząt opasanych w systemie intensywnym czy półintensywnym.

Przemysław Skorniak
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego 
Fot. L. Piechocki