Skuteczna walka z chwościkiem

Chwościk buraka jest chorobą o największym znaczeniu w uprawie buraków cukrowych. Niedostatecznie zwalczony powoduje znaczne straty plonów korzeni i cukru. W sytuacji obniżających się cen buraków, a tym samym spadku opłacalności ich uprawy, plantatorzy nie mogą sobie pozwolić na straty wynikające ze szkodliwości chorób grzybowych, które można skutecznie zwalczać.

Zasady integrowanej ochrony roślin, które łączą zapobieganie ze skuteczną ochroną, powinny być podstawą właściwego zwalczania chwościka. Istnieje kilka zasad agrotechnicznych ograniczających występowanie patogena:

– przestrzeganie przynajmniej czteroletniego zmianowania roślin na danym polu,

– równomierne rozmieszczenie i przykrywanie resztek liści po zbiorze buraków,

– unikanie siewu buraków na polu, gdzie jesienią była pryzma,

– uprawa odmian wykazujących tolerancję, na których choroba pojawia się później i jej rozwój przebiega wolniej,

– zapewnienie optymalnych warunków do wzrostu i rozwoju przez stosowanie zbilansowanego nawożenia,

– zwalczanie chwastów (komosa biała, szarłat szorstki), a także usuwanie pośpiechów i burakochwastów, które mogą być pierwotnymi źródłami zakażenia roślin.

W miesiącach letnich – czerwcu i lipcu na plantacjach buraka można zaobserwować trzy podstawowe choroby porażające liście. Są to:

– bakteryjna plamistość liści,

– brunatna plamistość liści,

– chwościk buraka.

W ostatnich latach na plantacjach buraka w czerwcu, po wystąpieniu opadów i przy niskiej temperaturze pojawiała się bakteryjna plamistość liści. Często była mylona z chwościkiem. Jest to choroba bakteryjna, nie grzybowa, w związku z czym wykonywano zabiegi niepotrzebnie, zwiększając dodatkowo koszty ochrony roślin buraka.

W Polsce w zależności od przebiegu pogody chwościk występuje od 3 dekady czerwca do końca września. Jego rozwojowi sprzyja wysoka wilgotność z temperaturą 15oC w nocy i do 25oC w dzień. W związku z tym obserwacja warunków wilgotnościowych i temperaturowych jest ważnym elementem zwiększonej czujności. Kolejnym krokiem w monitoringu choroby jest określenie występowania pojedynczych plamek charakterystycznych dla chwościka (plamki z obwódką, z widocznymi ciemnymi punkcikami będącymi zarodnikami grzyba). Plantatorzy buraków otrzymują informację z cukrowni o zagrożeniu chorobą, jednakże nie wszystkie plantacje istniejące w obrębie działania danej cukrowni  wykazują jednakowe zaawansowanie choroby. Z doświadczenia mogę podzielić się spostrzeżeniami, że wcześniej chwościk pojawia się na buraczkach ćwikłowych (około 2 tygodni), w związku z tym należy czynić wcześniejsze obserwacje na tych zasiewach, później kontrolować intensywnie plantacje buraków cukrowych.

Ustalenie zabiegów fungicydowych jest następujące:

– pierwsze zastosowanie fungicydu wykonać po stwierdzeniu pierwszych objawów – pojedyncze plamki na liściach. Jedna plamka na 100 zebranych liściach odpowiada 1% porażenia. Jeśli w tym momencie wykonamy pierwszy zabieg, zabezpieczamy rośliny na trzy tygodnie.

– kolejna aplikacja fungicydów po 3–4 tygodniach od pierwszego zabiegu. Przy porażeniu rozwijającym się w tempie 1% na dobę, należy wykonać drugi zabieg.

– we wrześniu, gdy porażenie roślin jest niewielkie (20–30%), rozwój choroby nie jest szybki, a zbiór odbędzie się za 40 dni, można przeprowadzić trzeci zabieg. W przypadku szybszego tempa rozwoju porażenia plantacji (50–60%) wykonanie trzeciego zabiegu jest mało skuteczne, może zwiększać ryzyko pozostałości substancji aktywnych w wysłodkach lub innych produktach.

Ważnym elementem ochrony jest prawidłowy dobór środków chemicznych. W Polsce do zwalczania chwościka są zarejestrowane liczne preparaty o działaniu kontaktowym i systemicznym. Największą skuteczność wykazują środki systemiczne zawierające w swoim składzie dwie substancje aktywne. Do pierwszego zabiegu najlepiej jest zastosować strobilurynę i triazol – dają one dłuższy okres ochrony i nie są zmywane przez deszcz z powierzchni liści. W przypadku drugiego zabiegu należy pamiętać o zasadzie zamiany chociaż jednej substancji aktywnej w stosunku do użytych za pierwszym razem. W ten sposób ograniczamy ryzyko obniżenia skuteczności działania preparatu i możliwości wystąpienia odporności. Ponad 70% populacji sprawcy chwościka jest w pełni uodpornionych na tiofanat metylu. Drugim powodem jest unieszkodliwienie tej części populacji grzyba, która być może oparła się działaniu fungicydu użytego w pierwszym zabiegu.

Ważnym elementem wykonywania zabiegów jest dawka fungicydu. Zalecana górna granica dawki jest najbardziej skuteczna w tej trudnej walce. Niewątpliwie najbardziej skuteczny jest dobór odmian mniej podatnych na chwościka oraz zabiegi agrotechniczne i zachowanie odpowiedniego płodozmianu.

Mariola Górecka
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Fot. M. Rząsa