Bezpieczna obsługa zwierząt
Stres, brak cierpliwości czy niewłaściwa organizacja pracy mogą przyczynić się do nieszczęśliwych wypadków, jednak większości z nich można uniknąć. Rolnicy, którzy zajmują się zwierzętami gospodarskimi muszą wiedzieć, że należy zachować ostrożność, ponieważ reakcje zwierząt są niespodziewane, a zapewnienie zwierzętom właściwego dobrostanu zwiększa ich komfort. Dla każdego gatunku zwierząt gospodarskich określone zostały minimalne wymagania w zakresie dobrostanu.
W rozporządzeniu znajdują się wymogi dotyczące budynków i pomieszczeń inwentarskich, oświetlenia, wentylacji, obsady zwierząt i inne istotne informacje, które są kompendium wiedzy dla każdego hodowcy zwierząt. W tym artykule skupimy się jednak na zasadach BHP przy obsłudze zwierząt, które reguluje Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 sierpnia 2017 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt gospodarskich. Z niego dowiemy się, jakie są obowiązki posiadacza zwierząt, osób obsługujących zwierzęta oraz jak obchodzić się ze zwierzętami wpisanymi na listę zwierząt niebezpiecznych.
Pierwsza z podstawowych zasad brzmi, że w pomieszczeniach przeznaczonych do utrzymywania zwierząt utrzymuje się czystość i porządek; podejmuje się działania mające na celu przeciwdziałanie zagrzybianiu ścian i sufitów; zapewnia się oświetlenie umożliwiające bezpieczne wykonywanie pracy przy obsłudze zwierząt; wyznacza się bezpieczne miejsca do przechowywania maszyn, urządzeń, narzędzi oraz odzieży ochronnej; zapewnia się dostęp do umywalki z doprowadzoną ciepłą i zimną wodą, dozownikiem ze środkiem myjącym do rąk, dozownikiem ze środkiem dezynfekcyjnym do rąk oraz pojemnikiem z ręcznikami jednorazowego użytku.
W nowo budowanych lub przebudowywanych pomieszczeniach inwentarskich drzwi otwierają się na zewnątrz i posiadają zabezpieczenie przed samoczynnym zamykaniem, studzienki oraz kanały odprowadzające ścieki, gnojówkę i gnojowicę są zabezpieczone pokrywami lub rusztem zabezpieczającymi przed przypadkowym wpadnięciem do studzienki lub kanału. W pomieszczeniach inwentarskich, w których znajdują się poddasza użytkowe, otwory w stropach i ścianach służące do zrzucania pasz i słomy zabezpiecza się balustradami składającymi się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m, licząc od poziomu stropu pod poddaszem. Między poręczą i krawężnikiem umieszcza się w połowie wysokości poręcz pośrednią lub przestrzeń tę wypełnia się w sposób uniemożliwiający wypadnięcie. Na ciągach komunikacyjnych szczególnie narażonych na wodę lub odchody zwierzęce, służących do przemieszczania się osób wykonujących prace przy obsłudze zwierząt, zapewnia się stosowanie posadzki antypoślizgowej.
Przy obsłudze zwierząt niedopuszczalne jest wykonywanie pracy po spożyciu alkoholu, środków odurzających lub środków psychotropowych; zbliżanie się do zwierząt bez zasygnalizowania im swojej obecności; palenie tytoniu i spożywanie posiłków.
Osoby wykonujące prace przy obsłudze zwierząt wykonują te prace w taki sposób, aby nie niepokoić zwierząt, w szczególności ograniczają powstawanie dźwięków, które mogą niepokoić zwierzęta, z wyjątkiem czynności wykonywanych podczas wypędzania zwierząt z pomieszczeń.
Zwierzęta niebezpieczne
Buhaje, ogiery, knury, tryki, kozły, konie wykazujące skłonności do kopania i gryzienia, lochy z prosiętami, strusie utrzymywane w warunkach fermowych oraz jeleniowate uznaje się za zwierzęta niebezpieczne i przy ich obsłudze zachowuje się szczególne środki ostrożności (z wyłączeniem obsługi tych zwierząt utrzymywanych w systemie otwartym).
Zwierzęta niebezpieczne są obsługiwane przez te same osoby; utrzymywane w oddzielnych kojcach albo boksach lub przywiązywane uwiązami, z wyjątkiem utrzymywania loch razem z prosiętami. Kojce i boksy, są wykonane w taki sposób, aby karmienie zwierząt w nich przebywających odbywało się bez konieczności wchodzenia do nich, a drzwi otwierały się na zewnątrz. Niedopuszczalne jest przywiązywanie zwierząt niebezpiecznych do ruchomych lub niewłaściwie umocowanych przedmiotów. Zwierzętom niebezpiecznym, które wykazują skłonności do gryzienia, jeżeli przebywają poza stałym miejscem utrzymywania, nakłada się kagańce. Zwierzęta niebezpieczne wykazujące skłonności do kopania lub gryzienia utrzymuje się w boksach w sposób zapewniający bezpieczeństwo osób wykonujących prace przy obsłudze tych zwierząt. Budowa ogrodzeń boksów i kojców powinna uniemożliwiać zwierzętom w nich przebywającym ich przeskoczenie lub zniszczenie.
W pomieszczeniach inwentarskich, w których znajdują się boksy lub kojce nad wydzielonym miejscem utrzymywania zwierząt niebezpiecznych, które wykazują skłonności do kopania lub gryzienia, umieszcza się napisy ostrzegawcze.
W przypadku konieczności wyprowadzenia zwierząt niebezpiecznych z miejsca, w którym one przebywają, zwierzęta te wyprowadza się pojedynczo, z zastosowaniem mocnego uwiązu, z tym że przy wyprowadzaniu: ogierów – stosuje się ogłowie wędzidłowe lub kolec, a w przypadku klaczy stosuje się kantar lub ogłowie wędzidłowe; knurów i loch – stosuje się specjalną klatkę na kółkach; buhajów poniżej 12. miesiąca życia – stosuje się uwiąz przy asekuracji drugiej osoby; buhajów powyżej 12. miesiąca życia – stosuje się metalowy drążek o długości około 1,5 m przymocowany do pierścienia nosowego. Drążek zapina się do pierścienia nosowego przed wyprowadzeniem buhaja z boksu.
Bydło i jeleniowate
Wykonując zabiegi pielęgnacyjne, hodowlane lub weterynaryjne na bydle, jeleniowatych, kozłach i trykach używa się unieruchamiającego te zwierzęta poskromu lub innego środka umożliwiającego bezpieczne wykonanie zabiegu. Niespokojnym zwierzętom oczy zakrywa się specjalnym kapturem, a zabiegi pielęgnacyjne racic lub kopyt przeprowadza się po unieruchomieniu kończyny zwierzęcia podlegającej zabiegowi.
Przepędzanie stada bydła, koni, owiec lub kóz liczącego powyżej 20 sztuk wykonują co najmniej dwie osoby pracujące przy obsłudze tych zwierząt.
Osobom wykonującym prace przy obsłudze zwierząt zapewnia się wiedzę na temat zachowań zwierząt i bezpiecznej ich obsługi, zwracając szczególną uwagę na konieczność zachowania ostrożności i kierowania się zasadą ograniczonego zaufania wobec zwierząt; środki ochrony indywidualnej chroniące przed zagrożeniami ze strony obsługiwanych zwierząt, czynnikami biologicznymi, fizycznymi i chemicznymi, w szczególności, takie jak odzież, nakrycie głowy, rękawice, okulary i obuwie; a także wydzielone pomieszczenie do spożywania posiłków, z możliwością uprzedniego umycia rąk i twarzy.
Osobom wykonującym prace przy obsłudze zwierząt utrzymywanych w systemie otwartym oraz wypasającym zwierzęta w warunkach, w których występuje ryzyko ukąszenia przez kleszcze, zapewnia się środki zabezpieczające, w szczególności: kryte obuwie; przewiewną, ale szczelną odzież ochronną w kolorze jasnym, osłaniającą nogi i ręce; nakrycie głowy; powszechnie dostępne środki odstraszające kleszcze.
Wszystkie powyższe wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt gospodarskich zaprocentują stworzeniem bezpiecznego środowiska, gdzie wszystkie czynniki ryzyka zostaną zminimalizowane.
Anna Mońko-Łanucha, KPODR
Fot. pixabay