Wymogi wzajemnej zgodności

Wprowadzenie wymogów wzajemnej zgodności wynika z przepisów Unii Europejskiej i są one jednakowe we wszystkich krajach wspólnoty. Wprowadzone przez Unię Europejską zasady kontroli wzajemnej zgodności mają na celu ochronę i poprawę stanu środowiska naturalnego oraz zapewnienie bezpieczeństwa żywności zarówno roślinnej, jak i zwierzęcej.

W przypadku stwierdzenia przez kontrolerów Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa uchybień w przestrzeganiu tych zasad na rolnika otrzymującego którąś z wymienionych płatności zostaną nałożone sankcje finansowe polegające na obniżeniu wysokości należnych dopłat. Jeśli kontrolerzy stwierdzą, że rolnik celowo dopuścił w swoim gospodarstwie do niezgodności z zasadami cross compliance, nałożona sankcja będzie obniżała kwotę należnej płatności obszarowej co do zasady o 20%. W takich sytuacjach ARiMR może, na podstawie oceny zawartej w protokole z czynności kontrolnych, wydać decyzję o obniżeniu nakładanych sankcji do poziomu 15% płatności lub, w drastycznych przypadkach, może całkowicie pozbawić rolnika dopłat.

W przypadku nieprzestrzegania wymagań i norm, płatności są redukowane proporcjonalnie do naruszeń. Wymiar sankcji za nieprzestrzeganie wymogów podstawowych będzie uzależniony od wielu czynników. Podstawowe rozróżnienie to niezgodność z przepisami wynikająca z: zaniedbania rolnika (działania niecelowe), winy rolnika (działania celowe). Ponadto przy określaniu wymiaru sankcji  brane są pod uwagę takie elementy, jak: powtarzalność, zasięg, dotkliwość, trwałość.

Gdy stwierdzona niezgodność wyniknie z zaniedbania ze strony rolnika, obniżka ta będzie z zasady stanowić 3% całkowitej kwoty, o którą wnioskował rolnik. Jednakże na podstawie raportu z kontroli może zostać wydana decyzja o obniżeniu wielkości potrącenia do 1% lub zwiększeniu go do 5% całkowitej kwoty lub, w określonych przypadkach odstąpienia od nałożenia jakichkolwiek obniżek. W przypadku stwierdzenia powtarzającej się niezgodności procent sankcji zostanie pomnożony x 3, jednak maksymalna wysokość sankcji nie może przekroczyć 15% całkowitej kwoty dopłat bezpośrednich.

Natomiast jeżeli rolnik celowo dopuścił się stwierdzonej niezgodności, obniżka będzie z zasady wynosić 20% całkowitej kwoty. Jednakże Agencja płatnicza może na podstawie oceny przedłożonej przez właściwy organ kontroli w raporcie z czynności kontrolnych, wydać decyzję o obniżeniu procentu do wysokości nie mniejszej niż 15% lub, tam gdzie ma to zastosowanie, zwiększyć ten procent nawet do 100% całkowitej wnioskowanej kwoty.

W ramach zawartego porozumienia ARiMR będzie przekazywać Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa dane dotyczące rolników, którzy złożyli wnioski o przyznanie płatności do gruntów rolnych będących w ich posiadaniu oraz dane dotyczące rolników, u których podczas kontroli wymogów wzajemnej zgodności stwierdzono niezgodności w zakresie stosowania środków ochrony roślin wraz ze wskazaniem tych nieprawidłowości. 

Rolnicy, którzy chcą uzyskać ocenę swojego gospodarstwa pod kątem spełniania wymogów wzajemnej zgodności, mogą skorzystać z usług doradczych realizowanych przez Ośrodki Doradztwa Rolniczego, Izby Rolnicze czy też inne podmioty, które uzyskały akredytację na prowadzenie takich działań od ministra rolnictwa. Kontrole w gospodarstwach rolników m.in. pod kątem przestrzegania „zdrowotności roślin” dotyczą np. tego, czy rolnik używa odpowiednich środków ochrony roślin, czyli dopuszczonych do obrotu i czy są one stosowane w odpowiednich dawkach, zgodnie z instrukcją producenta, czy posiada zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin. Badane są również, czy sprzęt stosowany do wykonywania prac związanych z ochroną roślin jest sprawny technicznie. Ponadto sprawdzane są zasady stosowania produktów biobójczych (np. trutek na gryzonie i na owady). Kontrolowana jest także ewidencja stosowania takich środków. Sprawdzany jest też sposób postępowania z niebezpiecznymi odpadami, którymi są np. opakowania po stosowanych środkach chemicznych, jak również czy w gospodarstwach zajmujących się hodowlą zwierząt nie są stosowane niektóre związki o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i beta-agonistycznym oraz w jaki sposób rolnicy wywiązują się z obowiązku zapobiegania, kontroli i zwalczania niektórych przenośnych encefalopatii.

Rolnik musi wykazać się szeroką wiedzą na temat kontroli w różnych zakresach wiedzy. Warto wiedzieć, że podstawowymi dokumentami wymaganymi podczas kontroli wzajemnej zgodności są: obliczanie maksymalnych dawek azotu lub plan nawozowy, rejestr zabiegów agrotechnicznych dotyczący nawożenia azotem, w przypadku składowania obornika na pryzmie – mapka z lokalizacją i data złożenia, w przypadku zbywania/nabywania nawozów naturalnych – umowa na zbycie. Ochrona wszystkich zwierząt gospodarskich, poprzez zapewnienie optymalnych warunków ich chowu to dobrostan zwierząt. Umiejętności, wiedza i kompetencje zawodowe – te cechy zapewnią zwierzętom godziwe warunki bytowania. Zasada wzajemnej zgodności, to wymagania dotyczące utrzymywania gruntów wchodzących w skład gospodarstwa w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska (minimalne normy) oraz wymogi dotyczące zarządzania gospodarstwem.

Rolnicy, których gospodarstwa rolne położone są na obszarach OSN objęci są szczególnym programem doradczo-szkoleniowym. Właściwe ośrodki doradztwa rolniczego przy pomocy urzędów gmin, organizują bezpłatne szkolenia dla wszystkich rolników oraz pomagają w sporządzaniu potrzebnej dokumentacji. Gospodarstwo rolne jest pierwszym ogniwem w łańcuchu żywnościowym i to właśnie na nim spoczywa olbrzymia odpowiedzialność za wyprodukowanie i wprowadzenie do obrotu bezpiecznej żywności lub surowca do jej produkcji. Wszelkie informacje na temat wzajemnej zgodności można uzyskać na stronach internetowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (www.arimr.gov.pl), Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (www.minrol.gov.pl) oraz Centrum Doradztwa Rolniczego(www.cdr.gov.pl), a także bezpośrednio w biurach powiatowych i oddziałach regionalnych ARiMR oraz ośrodkach doradztwa rolniczego.

Piotr Nowak
Kujawsko-Pomorski Ośrodek
Doradztwa Rolniczego