Niedoceniana dynia

Dynia jest rośliną roczną pochodzącą z Ameryki, uprawianą dla owoców także w Polsce.

Jej płożąca się i czepna łodyga może osiągnąć 10 m długości. Liście są duże, długoogonkowe, kwiaty żółte. Owoce są ogromne i kuliste (u niektórych odmian wydłużone lub spłaszczone), z licznymi płaskimi nasionami. Najpopularniejsze są dynia olbrzymia, dynia figolistna, dynia piżmowa i dynia zwyczajna. W Polsce występuje 8 gatunków dyniowatych i 4 podgatunki oraz wiele odmian. Najczęściej uprawiana jest dynia olbrzymia, której owoce mogą osiągać masę nawet 100 kg, przy czym owoce zebrane jesienią można przechowywać przez kilka miesięcy bez pogorszenia ich jakości. Równie popularna jest dynia zwyczajna, która dorasta do wagi 50 kg. Dynie uprawiane są jako jadalne, pastewne i oleiste. Z odmian dyni olbrzymiej można wymienić m.in.: Amazonkę, Ambar, Aurę F1, Bambino, Melonową Żółtą, Atlantic Giant Pumpkin.                   

W większości są to odmiany o wysokiej zawartości karotenu.

Owoce dyni są bogate w składniki odżywcze. Dynia jest też często uprawiana dla owoców, używanych do marynat i marmolady, a także różnych potraw. Miąższ owoców wpływa dodatnio na działanie przewodu pokarmowego, wydzielanie żółci, poprawia gospodarkę wodną organizmu i przemiany soli oraz wzmacnia system immunologiczny. Owoce zawierają węglowodany, białka, a także karoteny, stanowiące prowitaminę A i sole mineralne: fosfor, potas, cynk, sód, siarka i magnez. Nasiona mają działanie przeciwpasożytnicze. Działają skutecznie m.in. przeciw robaczycom    i tasiemczycom u bydła i świń. W oleju z pestek dyni jest wysoka zawartość kwasów tłuszczowych nienasyconych i nasyconych oraz  witaminy K, karotenoidów i tokoferoli.

Dynia ma duże wymagania cieplne, wodne i glebowe; wymaga głębokiej uprawy przedzimowej oraz znacznego nawożenia organicznego i mineralnego w postaci obornika 250–300 q/ha oraz nawozów mineralnych na 1 ha:

20–40 kg N, 25–35 kg P2O5 i 60–80 kg K2O. Dynię sieje się w maju wprost do gruntu w rozstawie 60 x 60 lub 60 x 80 cm, w ilości 3–4 nasion pod motyczkę lub siewnikiem. Międzyrzędzia odchwaszcza się opielaczem i przerywa rośliny, gdy mają 10 cm wysokości; sprząta się przed przymrozkami jesiennymi. Zostawia stanowisko w dobrej strukturze, odchwaszczone. Owoce dyni zbiera się w fazie całkowitej dojrzałości biologicznej, którą można rozpoznać po głuchym odgłosie podczas pukania w okrywę owocu. Plony średnio wynoszą ok. 50 ton/ha owoców, a jeżeli chodzi o nasiona to ok. 80–120 kg/ha.

Dawniej dynia była cenioną rośliną pastewną, która przy stosunkowo małych nakładach dawała duży plon. Dzisiaj może być alternatywą dla małych gospodarstw, posiadających własne zaplecze, zwłaszcza jeżeli chodzi o robociznę.

Wartość pokarmowa dyni jest niska z uwagi na znaczny udział wody. Owoce dyni zawierają przeciętnie: 93,7% wody, 0,1% białka ogólnego, 0,9% tłuszczów, 3,8% bezazotowych wyciągowych, 0,9% włókna, 0,6% popiołu. Białko dyni jest bogate w  aminokwasy siarkowe, jak metionina i cystyna. Dynia pastewna dorasta do ok. 30–40 kg wagi. Na paszę przeznacza się zwłaszcza odmiany hybrydowe o wyższej zawartości suchej masy, np. odmiana Pumpkin H3.

Dynie można skarmiać na surowo, po uparowaniu lub jako kiszonki. Surowa dynia jest chętnie pobieraną paszą, smaczną i łatwostrawną, ale wymagającą wcześniejszego rozdrobnienia, co jest pracochłonne. Może ona stanowić wartościową paszę dla bydła, kur, kaczek i świń. Zalecany udział surowej dyni np. dla warchlaków wynosi ok. 2 kg, a dla tuczników 5 kg. Lochy w okresie laktacji mogą dostać nawet do 12 kg.

Magdalena Balcerek
KPODR Minikowo