Uprawa rzepaku ozimego w województwie kujawsko-pomorskim w 2024 roku oraz prognozy na 2025 rok
Rzepak ozimy (Brassica napus) jest jedną z kluczowych roślin oleistych uprawianych w Polsce, a województwo kujawsko-pomorskie odgrywa istotną rolę w produkcji tej rośliny. W 2023 roku opłacalność uprawy rzepaku w tym regionie zależała od wielu czynników, takich jak ceny nawozów, środków ochrony roślin oraz technologia uprawy. Powyższe czynniki mają wpływ również w przypadku roślin zasianych jesienią 2024 roku. W artykule omówione zostaną powyższe aspekty, uwzględniając zarówno konwencjonalne metody uprawy, jak i techniki uproszczone.
Materiał siewny
Cena jednostki siewnej rzepaku ozimego jesienią (od sierpnia do września) 2024 roku różniła się znacząco w zależności od odmiany oraz ilości nasion w jednostce siewnej. Na potrzeby niniejszego artykułu przyjęto cenę 800 zł/j.s., przy założeniu, że zużywa się średnio 0,33 j.s., daje to kwotę kosztu nasion równą 267 zł/ha.

Fot. M. Radzimierski
Nawozy
Ceny nawozów w ostatnich latach znacząco wzrosły, co bezpośrednio wpływa na koszty produkcji rolniczej. Województwo kujawsko-pomorskie, ze względu na intensywną działalność rolniczą, jest szczególnie narażone na wahania cen.
W uprawie rzepaku ozimego zazwyczaj stosuje się następujące nawozy: saletra amonowa 34%, siarczan amonu 20%, sól potasowa 60% oraz polifoska 6:20:30.
n Azot (N). Jest kluczowy dla wzrostu i rozwoju rzepaku. W 2024 roku ceny nawozów azotowych pozostawały na wysokim poziomie, co zmuszało rolników do optymalizacji dawek. Średnia dawka wynosiła od 150 do 200 kg N/ha.
n Fosfor i potas (P i K). Są niezbędne dla prawidłowego rozwoju systemu korzeniowego oraz procesu kwitnienia i zawiązywania nasion. Zalecane dawki wynoszą odpowiednio 50–80 kg P2O5/ha i 80–120 kg K2O/ha.
Aby zmniejszyć koszty nawożenia, rolnicy mogą korzystać z analizy gleby, co pozwala na precyzyjne dostosowanie dawek nawozów do rzeczywistych potrzeb uprawy. Ogranicza to zużycie nawozów, jak również pozwala ograniczać koszty.
Środki ochrony roślin
Koszty środków ochrony roślin również rosną, co stanowi wyzwanie dla rolników także w województwie kujawsko-pomorskim. Rzepak ozimy jest szczególnie narażony na szereg chorób i szkodników, takich jak: czerń krzyżowych, zgnilizna twardzikowa, chowacze czy mszyce.
– Fungicydy. Środki ochrony roślin stosowane do zwalczania chorób grzybowych. Wysokie koszty produkcji i regulacje środowiskowe mogą podnieść ceny tych środków.
– Insektycydy. To grupa środków ochrony roślin niezbędnych do kontroli populacji szkodników. Efektywne zarządzanie obejmuje także stosowanie biologicznych metod kontroli oraz integrowanych strategii ochrony roślin (IPM).
– Herbicydy. Środki do zwalczania chwastów występujących w uprawach. Ich stosowanie wpływa na zmniejszenie zanieczyszczeń (brak nasion chwastów w plonie rzepaku).
Proces technologiczny uprawy konwencjonalnej
1. Przygotowanie gleby. Obejmuje orkę, nawożenie oraz siew. Gleba powinna być dobrze przygotowana, aby zapewnić optymalne warunki dla kiełkowania nasion.
2. Siew. W Polsce rzepak ozimy sieje się zazwyczaj w drugiej połowie sierpnia. Gęstość siewu wynosi około 40–50 szt/m².
3. Nawożenie i ochrona roślin. Regularne nawożenie oraz stosowanie środków ochrony roślin zgodnie z zaleceniami agronomicznymi.
4. Zbiór. Zbiór rzepaku przeprowadza się w lipcu lub na początku sierpnia następnego roku. Ważne jest, aby nasiona były odpowiednio dojrzałe, co zapewnia wysoką jakość oleju.
Proces technologiczny uprawy uproszczonej
Uprawa uproszczona, znana również jako minimalizacja upraw, jest coraz bardziej popularna ze względu na oszczędności kosztów i korzyści dla środowiska.
1. Minimalne przygotowanie gleby. Ogranicza się do płytkiej uprawy lub nawet bezpośredniego siewu w ściernisko. Pozwala to na zmniejszenie kosztów paliwa i pracy.
2. Siew. Może być wykonywany za pomocą siewników bezpośrednich, które umożliwiają siew bez konieczności wcześniejszej orki.
3. Nawożenie. Nadal kluczowe, jednak precyzyjne nawożenie z zastosowaniem technologii GPS i analiz gleby pozwala na lepsze wykorzystanie zasobów.
4. Ochrona roślin. Stosowanie środków ochrony roślin pozostaje ważne, ale uproszczona uprawa może zmniejszać presję niektórych chorób i szkodników poprzez lepsze zarządzanie resztkami pożniwnymi.
Opłacalność uprawy
Opłacalność uprawy rzepaku ozimego w województwie kujawsko-pomorskim w 2025 roku zależy od kilku kluczowych czynników:
– Koszty produkcji. Wysokie ceny nawozów i środków ochrony roślin podnoszą koszty uprawy zarówno w technologii konwencjonalnej, jak i uproszczonej. Są również zależne od poziomu produktywności (niski, średni czy wysoki), a co za tym idzie wysokości plonu i związane z tym koszty bezpośrednie.
– Ceny skupu. Cena nasion rzepaku na rynku jest kluczowym czynnikiem wpływającym na dochodowość uprawy. Średnia cena rzepaku w 2024 roku od lipca do listopada wg strony „Kujawsko-pomorskie notowania cen rolniczych” kształtowała się na średnim poziomie 199,10 zł/dt. Wahania ceny przedstawia wykres.
Wykres ten doskonale przedstawia zmiany w cenie rzepaku na terenie województwa kujawsko-pomorskiego w okresie od lipca do listopada 2024 roku. Analizując lata poprzednie można przypuszczać, że cena rzepaku ze zbiorów w 2025 roku może być wyższa niż w roku bieżącym, przy podobnych cenach środków do produkcji.
– Subwencje i wsparcie rządowe. Programy wsparcia dla rolników, takie jak dopłaty bezpośrednie czy stosowanie ekoschematów na uprawach, zwiększają dochód rolniczy netto z hektara uprawy.
W 2024 roku o opłacalności plantacji rzepaku ozimego można było mówić przy plonie wynoszącym od 30 dt/ha, przy mniejszym zbiorze uzyskanym z ha uprawy koszty przewyższały dochód. Uprawa rzepaku w województwie kujawsko-pomorskim w 2025 roku jest wyzwaniem ze względu na rosnące koszty produkcji, głównie związane z cenami nawozów i środków ochrony roślin. Pomimo tych wyzwań, rzepak pozostaje atrakcyjną rośliną ze względu na wysoką cenę skupu nasion oraz zapotrzebowanie na olej rzepakowy i biopaliwa. Kluczowe dla opłacalności uprawy będą efektywne zarządzanie nawożeniem i ochroną roślin, optymalizacja procesów technologicznych, korzystanie z dostępnych programów wsparcia oraz wykonywanie prób glebowych, które określają zasobność ziemi w substancje ożywcze. Uprawa uproszczona może stanowić atrakcyjną alternatywę, pozwalając na zmniejszenie kosztów i zwiększenie zrównoważenia produkcji.
Anna Łuksztet, KPODR
Opracowano na podstawie:
– KALKULACJE UPRAWY ROŚLIN – grudzień 2023 rok: Rzepak ozimy https://www.notowania.kpodr.pl/userfiles/kalkulacje_2023/Rzepak%20ozimy%202023.pdf,
– „Kujawsko-pomorskie notowania cen rolniczych”, https://www.notowania.kpodr.pl/,
– „Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych”, https://kzprirb.pl/rzepak/,
– https://www.cdr.gov.pl/en/ekonomika-i-organizacja/abc-przedsiebiorcy-rolnego/133-ekonomika-i-organizacja/rynki-rolne/3634-analiza-rynku-rzepaku,
– https://pl.wikipedia.org/wiki/Rzepak,
– https://i-rolnik.pl/vademecum/rzepak-ozimy-termin-siewu-nawozenie-zbior/.