Chroniąc rośliny – chroń siebie!
Środki ochrony roślin są nieodzownym atrybutem współczesnego rolnictwa, dającym niewątpliwe korzyści, ale niosącym również zagrożenia dla człowieka i środowiska naturalnego. Chociaż wprowadzane na rynek preparaty są coraz mniej toksyczne, to jednak żaden nie jest całkowicie nieszkodliwy dla zdrowia ludzi i zwierząt.
Środki ochrony roślin mogą wnikać do organizmu drogami oddechowymi, poprzez skórę lub przewodem pokarmowym. Największe zagrożenie występuje przy porcjowaniu i mieszaniu preparatów oraz napełnianiu zbiornika opryskiwacza, a znacznie mniejsze podczas wykonywania zabiegu ochronnego. Największemu skażeniu ulegają ręce, przez które wnika aż 60–70% pochłanianej przez organizm dawki toksyn.
Przy pracy z chemicznymi środkami ochrony roślin niezbędna jest odzież ochronna, obuwie gumowe, rękawice gumowe, okulary (gogle) lub ekran ochronny twarzy oraz sprzęt ochrony układu oddechowego. Szczegółowe zalecenia obowiązkowego stosowania odzieży ochronnej i sprzętu ochrony osobistej podane są w etykiecie – instrukcji stosowania każdego preparatu.
Odzież ochronna
Ubranie chroniące przed wnikaniem toksyn przez skórę (kombinezon, fartuch itp.) powinno być wykonane z nieprzemakalnej tkaniny gumowanej lub materiału syntetycznego. Bardzo praktyczne są kombinezony jednorazowego użytku z kapturem, np. z włókniny tyvek. Materiał ten stanowi barierę dla cieczy, aerozoli i cząstek pyłu, jest antyelektrostatyczny, a przy tym przepuszczalny dla powietrza i pary wodnej (czyli „oddycha”), odporny na rozrywanie i bardzo lekki. Właściwości te sprawiają, że tyvek wykorzystywany jest do ochrony przed środkami agrochemicznymi, pyłami (w tym azbestu), farbami i lakierami. Odzież ta powinna spełniać wymagania stawiane odzieży ochronnej zabezpieczającej przed substancjami chemicznymi – kategorii III typ 4, chroniącymi przed działaniem rozpylonej cieczy.
Natomiast kombinezony kategorii III typ 6 (np. Tyvek Classic przeciwko rozpryskom) stanowią wystarczającą ochronę podczas pracy w ciągniku z zamkniętą kabiną.
Odzież ochronna do pracy ze środkami ochrony roślin: po lewej – kombinezon jednorazowego użytku z tkaniny Tyvek, po prawej – odzież ochronna wielokrotnego użycia.
Rękawice ochronne powinny być wodoszczelne i odporne na środki chemiczne (np. nitrylowe) oraz zakrywać przeguby dłoni.
Gogle zapewniają ochronę oczu podczas kontaktu ze środkiem ochrony roślin, szczególnie w trakcie przygotowywania cieczy użytkowej oraz pracy ciągnikiem z otwartą kabiną. Muszą być one szczelne i nie ograniczające widoczności.
Ekran ochronny zapewnia ochronę oczu i twarzy przed ochlapaniem, rozpryskiem, znoszonym preparatem podczas przygotowywania cieczy roboczej.
Sprzęt ochrony układu oddechowego
Do ochrony układu oddechowego w pracach rolniczych zastosowanie mają półmaski:
– filtrująca (chroni przed pyłami i mgłami);
– pochłaniająca (chroni przed parami i gazami);
– filtrująco-pochłaniająca – uniwersalna (chroni przed pyłami, mgłami, dymami, parami i gazami).
Półmaska filtrująca o oznaczeniu P2 lub P3 stosowana jest przy zanieczyszczeniu powietrza pyłami, mgłami, dymami w stężeniach przekraczających normatywne (np. podczas zaprawiania nasion na sucho, rozwadniania preparatów proszkowych). Półmaski filtrujące nie chronią przed substancjami w formie par i gazów, więc używanie ich przy wykonywaniu oprysków mija się z celem.
Podczas pracy ze środkami ochrony roślin należy stosować półmaskę pochłaniającą z pochłaniaczem typu A1, A2, A3 oznaczonym brązowym paskiem lub (najlepiej) półmaskę filtrująco-pochłaniającą oznaczoną symbolem P2A1, P2A2, P2A3.Noszenie półmasek z pochłaniaczami na pestycydy wskazane jest przy pracy z preparatami bardzo toksycznymi i toksycznymi, zwłaszcza podczas przygotowywania cieczy użytkowej, a czasami również w trakcie wykonywania zabiegu. Zawór w półmaskach ułatwia oddychanie, zwiększając komfort pracy.
Półmaska filtrująco-pochłaniająca A1P2
Półmaska filtrująca jednorazowego użytku
Przykład kompletnej odzieży ochronnej jednorazowego użytku z tkaniny Tyvek i sprzętu ochrony osobistej do pracy ze środkami ochrony roślin
Dobór ochron i konserwacja
Aby odzież ochronna i sprzęt ochrony indywidualnej spełniały swoją funkcję, muszą być dobrane do rodzaju wykonywanych czynności, rozmiarem dopasowane do użytkownika oraz użytkowane, konserwowane i przechowywane zgodnie z instrukcją producenta.
Aby zabezpieczyć przed spływaniem cieczy do butów gumowych, nogawki spodni muszą być wyłożone na buty. Półmaska musi być dobrze dopasowana do kształtu twarzy. Gogle i półmaska muszą być dopasowane do siebie nawzajem.
Zanieczyszczoną odzież ochronną spłukuje się pod bieżącą wodą, a rękawice myje od wewnątrz i z zewnątrz. Skażone ubranie ochronne należy uprać, najlepiej jeszcze tego samego dnia, w ciepłej wodzie z dodatkiem detergentów. Niektóre preparaty są trudne do usunięcia nawet podczas dokładnego prania. Dlatego odzież ta i rękawice muszą być okresowo wymieniane. Oczywiście odzieży ochronnej jednorazowego użytku nie pierze się.
Wkładki pochłaniające półmasek w okresie nieużytkowania oczyszczone z zewnątrz należy zabezpieczyć przed wilgocią, przechowując je w worku foliowym. Wkładki przeciwpyłowe i pochłaniające mają ograniczony czas użycia. Trzeba wymienić je wtedy, gdy wyczuwalny jest zapach środka ochrony roślin oraz w razie wystąpienia jakichkolwiek trudności w oddychaniu.
Odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej do stosowania pestycydów powinny być dostępne dla rolników szczególnie w punktach sprzedaży środków ochrony roślin, lecz obecnie można je nabyć jedynie w sklepach z artykułami bhp.
Stosowanie środków ochrony osobistej jest obowiązkowe, o czym świadczą piktogramy zamieszczone na etykietach – instrukcjach stosowania środków ochrony roślin. Niestety rolnicy nie stosują ich powszechnie, zapominając o tym, że ich zdrowie jest najważniejsze. Rośliny żyją rok, a wpływ środków na zdrowie rolnika często uwidacznia się dopiero po pewnym czasie. Warto to sobie uświadomić i wyrobić nawyk stosowania odzieży i sprzętu ochronnego przy pracy z czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi.
Andrzej Siennicki
KPODR w Minikowie, Oddział Przysiek
