Szkodniki magazynowe zbóż

Do najgroźniejszych szkodników magazynowych zaliczamy wołki, rozkruszki i mkliki. Najczęściej spotykanym szkodnikiem jest wołek zbożowy, który atakuje ziarno pszenicy i jęczmienia, rzadziej innych gatunków zbóż. Żerując wygryza liczne drobne otworki w ziarniakach. Kolejnym szkodnikiem są rozkruszki, które należą do roztoczy. Rozkruszki powodują największe szkody gospodarcze w krajach klimatu umiarkowanego i wilgotnego. Pajęczaki te o długości około 0,5 mm żerują najczęściej w produktach przemiału zboża tj. mąka, otręby, makuchy, pasze i inne rozdrobnione produkty zbożowe. W ziarnie żerują na zarodkach. Kolejnym bardzo często spotykanym szkodnikiem jest mklik mączy, który jest motylem o ciemnych, zygzakowato zdobionych przednich skrzydłach. Tylne skrzydła są szerokie, jasno żółte. Owad dorosły czyli motyl, nie pobiera pokarmu. Szkody wywołują gąsienice, które żywią się produktami przemiału zbóż, podobnie jak rozkuszki, ale jednocześnie gąsienice przędą jedwabiste nici, którymi oplatają produkty, i z których budują też kokony dla poczwarek. Szkodliwość tych owadów i roztoczy polega przede wszystkim na zjadaniu przechowywanych produktów ale także zanieczyszczaniu własnymi wylinkami, padłymi organizmami i odchodami. Większe szkody w produktach rolniczych wywołane są nieprzydatnością określonej partii towaru do wykorzystania nawet jako pasza dla zwierząt. Zainfekowane partie zboża przeznaczone do obrotu zewnętrznego mogą skazić kolejne magazyny i zwiększyć straty spowodowane ich występowaniem.

Metody wykrywania

W przypadku magazynów „płaskich” jakimi są typowe magazyny niesilosowe, gdzie ziarniaki są składowane na płaskich powierzchniach, zdarza się, że bez możliwości przewietrzenia pryzmy stwierdzenie obecności szkodników magazynowych jest dość trudne, zwłaszcza, gdy magazyn jest pełny szkodników jest mało. Wykrywanie szkodników polega na pobieraniu próbek ziarna tzw. zgłębnikiem magazynowym. W celu uzyskania reprezentacyjnej próby i później prawidłowych wyników badania opracowane są specjalne normy pobierania prób i badania stopnia porażenia przez szkodniki przechowywanego zboża i innych produktów. Inną metodą pozwalającą stwierdzić obecność tych organizmów, jest stosowanie pułapek chwytnych do magazynów zbożowych. Można również w przypadku nie posiadania takich pułapek ustawić puste słoiki, na przykład po dżemie, w taki sposób, aby krawędź otworu była zrównana z powierzchnią pryzmy. Złapanie w ten sposób nawet pojedynczych szkodników może oznaczać, że prawdopodobnie został przekroczony próg szkodliwości i porażony produkt należy poddać zabiegom dezynsekcji. W przypadku braku (widocznego gołym okiem) występowania tych szkodników należy przeprowadzić badanie szczegółowe potwierdzające występowanie szkodnika oraz stopień zanieczyszczenia ziarna (przydatność do wykorzystania). Dostępne są także pułapki feromonowe czyli wykorzystujące substancje chemiczne wydzielane przez osobniki w celu przywabienia innego osobnika tego samego gatunku przeciwnej płci. Takie pułapki zdają egzamin, gdy w danym magazynie występują owady dorosłe czyli motyle. Cykl rozwojowy w sprzyjających warunkach trwa od kilku do kilkunastu dni w związku z czym sygnalizacja ta mówi z reguły o dość dużym skażeniu magazynu. Występowanie wołka zbożowego można stwierdzić tzw. metodą flotacyjną – około 100 gram ziarna zalewamy wodą, następnie mieszamy i po kilku minutach zdrowe ziarno oraz zawierające larwy opada na dno, natomiast ziarno porażone dużymi larwami lub poczwarkami wypływa na powierzchnię. Ziarno pływające należy bardzo dokładnie obejrzeć najlepiej przy pomocy szkła powiększającego oraz przecinając ziarniaki stwierdzić czy występuje szkodnik.

W przypadku wystąpienia szkodników trudno mówić o zabiegach profilaktycznych. Należy jedynie zabezpieczyć przed dalszym rozprzestrzenianiem patogenów na inne magazyny. Należy pamiętać, że przenieść je można poprzez zakażony materiał, worki, środki transportu, maszyny i urządzenia jak również motyle.

Chemiczne zwalczanie szkodników magazynowych

Zalecane są dwie grupy: fumiganty i preparaty kontaktowe.

• Fumiganty są to środki I klasy toksyczność działające w formie gazowej. Zabiegi takie mogą być wykonywane jedynie przez wyspecjalizowane do tego celu ekipy i w magazynach, gdzie są spełnione określone wymagania techniczne budynku: muszą być szczelne, łatwe do wietrzenia i bezpieczne przeciwpożarowo. Do fumigacji (zabieg chemiczny wykonany fumigantem) najczęściej stosuje się bromek metylu oraz fosforowodoru.
• Preparaty kontaktowe porażając najczęściej system nerwowy, lub też mogą działać na układ oddechowy. Zabiegi chemiczne tymi preparatami właściciel może samodzielnie wykonać bez specjalnego przeszkolenia. Jest dopuszczona do stosowania w Polsce cała gama preparatów do stosowania w pustych magazynach np.: Actellic 50 EC, Coopex 25 WP, Kordon 10 WP, Kalatrin płynny E, K – Othrine 2,5 WP, Permasect 25 EC, Permasect 10 WP, Pibutox 60, Pibutin płynny, Reldan 2 E.

Oprócz wymienionych preparatów dopuszcza się do stosowania bezpośrednio na ziarno i nasiona przeznaczone do siewu Actellic 50 EC i Nuvan 7.

Wszystkie insektycydy zalecane do stosowania w magazynach należy stosować zgodnie z instrukcją podaną na etykiecie.

Stanisław Rakowski
KPODR MInikowo
PZDR Sępólno Krajeńskie