Zwalczamy muchy
Jedne z wielu owadów, które są bardzo dokuczliwe od okresu wiosny do jesieni to muchy. Przez swoją obecność zmniejszają wzrost i wydajność zwierząt gospodarskich. Są nosicielami wielu niebezpiecznych dla hodowli chorób, mogących przynieść tragiczne skutki.
Do znanych, a zarazem niebezpiecznych zarazków przenoszonych przez muchy należą pałeczki duru brzusznego, przecinkowca cholery, prątka gruźlicy i inne. Mogą również rozprzestrzeniać jaja pasożytów. Niesamowicie trudno pozbyć się tego niechcianego towarzystwa. Aby rozpocząć walkę z przeciwnikiem najpierw trzeba go poznać.
Do ulubionych siedlisk much należą żywność, odchody i odpady. Osobniki dorosłe pojawiają się już wczesną wiosną, liczniej występują po drugiej połowie maja, a plagowo pojawiają się w lipcu i sierpniu. Muchy domowe składają jaja wszędzie, gdzie bytują, a zwłaszcza na śmieciach, odpadach kuchennych, w odchodach zwierzęcych i oborniku. Najbardziej sprzyjającym środowiskiem do rozwoju larw much jest nawóz trzody chlewnej. Na 1 kg nawozu świńskiego przypada do 15 000 larw, końskiego – 8 000, bydlęcego – 7 000. Po około 8 godzinach ze złożonych jaj wylęgają się larwy. Wykluwająca się larwa początkowo ma 2 mm długości po czym osiąga 10-12 mm w ciągu kilku dni. Larwa trzykrotnie linieje, a po 6–7 dniach ostatnia wylinka twardnieje i przybiera brązowy kolor. Larwy much szybko rosną i są bardzo żarłoczne. Po 5-dniowym rozwoju poczwarki przekształcają się w owady dorosłe. Dorosłe osobniki mogą łączyć się w pary już na drugi dzień życia.
Czas rozwoju jednego pokolenia much istotnie zależy od temperatury i wynosi od kilkunastu dni do 2 miesięcy. Optymalna temperatura dla ich rozwoju to 17–20oC. W naszych warunkach klimatycznych rozwija się najczęściej 7 pokoleń much w ciągu roku. Długość życia muchy latem nie przekracza 30 dni. Okres zimy przeżywają tylko osobniki dorosłe. Zimą muchy zapadają w stan anabiozy (uśpienia), podczas tego stanu nie odżywiają się i nie rozmnażają.
Mucha domowa nie wysysa krwi, ani nie kłuje, ale przy masowym występowaniu jest bardzo uciążliwa.
Metody zwalczania much
Metody chemiczne
Na rynku dostępna jest szeroka gama środków owadobójczych. Bazują one na różnych związkach chemicznych, są oferowane przez firmy w postaci emulsji wodnych, proszków, sprayów, tabletek, zawiesin, koncentratów, farb, granulatów, lepów do zawieszenia. Ważne jest, by przed przystąpieniem do zwalczania owadów metodą chemiczną pomieszczenie odpowiednio przygotować:
– ścianę oczyścić z pyłu,
– brudu,
– pajęczyn,
– jeśli zachodzi konieczność nawet wygładzić (duża ilość płynów i brudu znacznie ogranicza kontakt owadów z insektycydem, aktywność środków chemicznych na zabrudzonych powierzchniach jest znikoma).
Związki chemiczne do zwalczania much możemy podzielić na dwie grupy:
– działające na postać dorosłą owada
– stosowane w budynkach inwentarskich w miejscach najczęściej odsiadywanych przez muchy,
– stosowane bezpośrednio na zwierzę,
– działające na postacie larwalne.
Wykaz wszystkich dopuszczonych produktów biobójczych, na które wydano pozwolenie na obrót w Polsce można znaleźć na stronie internetowej http://bip.urpl.gov.pl/pl/biuletyny-i-wykazy/produkty-biob%C3%B3jcze .
Tylko wymienione wyżej produkty biobójcze można stosować w gospodarstwie co dodatkowo musi być zapisane w ewidencji stosowania środków biobójczych.
Wśród środków chemicznych, które można stosować bezpośrednio na grzbiet krowy dopuszczone do obrotu są:
– Much-ex ® MP – permetryna, tetrametryna, transfluthrin,
– Tectonic pour on – permetryna.
Bezpośrednio na pryzmę obornika w celu ograniczenia wzrostu larw dopuszczone są m.in. takie środki, jak:
– Dimilin 2 GR – diflubenzuron,
– Neporex®2SG (cyromazyna),
– Alzogur – Cyjanoamid,
– Radikal na larwy 3-składnikowy – Diflubenzuron, butotlenek piperonylu, Tetrametryna,
– Cyromazyna Premix 1% – (N-cyklopropylo-1,3,5-triazyno-2,4,6-triamina).
Do naturalnych preparatów chemicznych można również zaliczyć substancje zapachowe odstraszające dorosłe owady. Wymienić tu można olejek lawendowy czy też substancje zapachowe pochodzące z żywo rosnącej paprotki.
Podsumowując stosowanie środków chemicznych przeciwko muchom warto pamiętać o tym, by przynajmniej raz, a najlepiej kilka razy w roku zmieniać używany produkt biobójczy. Zmiana tego produktu powinna iść w parze ze zmianą substancji czynnej. Jest to ważna zasada, gdyż muchy i inne owady dosyć szybko stają się odporne na środki stosowane zbyt długo.
Metody mechaniczne
Oprócz ręcznych łapek i kilometrowych lepów na muchy coraz częstsze zastosowanie w naszych gospodarstwach mają lampy owadobójcze. Zwabianie owadów w takich lampach jest powodowane przez różne czynniki (klasyfikacja wg skuteczności wabika):
– promieniowanie świetlne UV-A i kolor zielony,
– przywabiacze feromonowe płciowe,
– przywabiacze o zapachu żywności,
– przywabiacze do składania jaj,
– obszary do wylądowania i odpowiednie zapachy,
– światło słoneczne,
– obszary o temperaturze 27,4°C.
Zwabione owady w takich urządzeniach giną przyklejone do lepu bądź na metalowej siatce z wysokim napięciem.
Przy wyborze miejsc lokalizacji lampy owadobójczej. należy przestrzegać kilku ważnych zasad:
– lampy powinny być zainstalowane na wysokości od 2 m do 3,5 m, im niżej tym lepiej, gdyż owady wolą przebywać bliżej posadzki, czyli tam gdzie mogą znaleźć źródło pożywienia,
– lampy owadobójcze należy montować z dala od otworów okiennych/światła słonecznego,
– montować tak, aby były widoczne z każdego miejsca pomieszczenia oraz by zwracały uwagę owadów wlatujących do obiektu,
– wybierać miejsca o spokojnym przepływie powietrza
– instalować tak, aby były skierowane stroną czołową do miejsca zwalczania,
– mając do wyboru wybierać miejsca cieplejsze o temperaturze otoczenia powyżej 27°C ,
– za zasadę prawidłowej lokalizacji lamp owadobójczych przyjmuję się brak wolnowystępujących owadów latających w obiekcie,
– zgodnie z wymogami HACCP dla przemysłu spożywczego świetlówki w lampach owadobójczych muszą być ofoliowane, aby zapobiec możliwości zanieczyszczenia produkcji fragmentami szkła oraz substancjami chemicznymi z luminoforu (m.in. związki rtęci).
Na rynku w Polsce można znaleźć między innymi takie firmy sprzedające lampy, jak: POMEL, BEST – PEST, ELTEX, P+L SYSTEMS LTD i MULTITECNO.
Metody biologiczne
Prawidłowo zaplanowana walka biologiczna jest bardzo skuteczna. Koszt zastosowania tej metody jest droższy od chemicznej. Nie mniej ta metoda jest dobrą alternatywą w przypadku gospodarstw ekologicznych.
Wszystkie organizmy, a w tym i muchy mają naturalnych wrogów. Istnieją inne organizmy pasożytnicze, które rozwijają się ich kosztem. Pasożytem atakującym postać larwalną much jest muchówka drapieżna (Nasonia vitripennis). Muchówka drapieżna dostarczana jest w opakowaniach zawierających zaatakowane poczwarki-bobówki – muchy, z których w ciągu od kilku godzin od kilku dni wylęgają się nowe latające osobniki dorosłe pasożyta muchy. Do ich użycia niezbędne jest utrzymanie zwierząt na głębokiej ściółce. Dystrybutorem muchówki jest firma AGROCONSULT.
Muchy są zwalczane różnymi metodami: profilaktycznymi, mechanicznymi (lepy, muchołapki), fizycznymi (lampy owadobójcze), biologicznymi i chemicznymi. W miarę możliwości metody te powinny być stosowane jednocześnie. Metoda integrowana daje najlepsze wyniki. Walka z muchami w budynkach inwentarskich jest ciężka, czasami mało skuteczna, ale nie niemożliwa. Program zwalczania powinien obejmować także zapobieganie przed wnikaniem much z zewnątrz. Pomocne jest zamontowanie siatek w oknach czy wlotach powietrza, które uchronią przed wtargnięciem owadów do środka. Regularne usuwanie obornika oraz resztek paszy również przyczynia się do redukcji liczby much w budynkach.
Stanisław Pater
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
