Rzekomy pomór drobiu (ND)
Rzekomy pomór drobiu, znany również jako choroba Newcastle, powrócił do Polski po niemal 50 latach przerwy. Ostatni raz notowany w 1974 roku, stał się jednym z głównych problemów branży drobiarskiej, a co za tym idzie ogólnie rozumianego sektora rolno-spożywczego.
Pierwsze ognisko w bieżącej fali zachorowań wyznaczono w lipcu 2023 roku w powiecie białostockim. Choroba szybko rozprzestrzeniła się na inne regiony i zgodnie z danymi, które przedstawia na swojej stronie internetowej Główny Lekarz Weterynarii, obecnie jedynie zachodnia część Polski pozostaje wolna od tego problemu (www.wetgiw.gov.pl).
W Tabeli 1. przedstawiam dla Państwa podstawową statystykę na 12 lipca br. Proszę zwrócić uwagę, iż informacja o aktualnej sytuacji dla rzekomego pomoru drobiu składa się z dwóch jednostek. Pierwsza informuje nas o skali problemu na fermach utrzymujących drób komercyjnie, druga zaś przedstawia sytuację w miejscach utrzymywania drobiu na tzw. użytek własny.
Tabela 1. Informacja głównego lekarza weterynarii o aktualnej sytuacji epizootycznej dla rzekomego pomoru drobiu (ND) (Aktualizacja na: 2025-07-12)
| Aktualizacja na dzień: | 2025-07-12 |
| Ogniska ND u drobiu komercyjnego: | 39 ognisk |
| Łączna liczba drobiu w w/w ogniskach: | 3 852 944 sztuk |
| Ogniska ND u ptaków utrzymywanych w gospodarstwach wyłącznie na własny użytek: | 29 ognisk |
| Łączna liczba drobiu w w/w ogniskach: | 1 096 sztuk |
Problem jest wyjątkowo poważny i niestety, ale wydaje się, że będzie narastał. W związku z tym ustanowiono szereg środków, które muszą być wdrażane we wszystkich gospodarstwach utrzymujących drób. Środki te, to nic innego jak tzw. bioasekuracja, czyli szereg działań mających na celu zmniejszenie ryzyka wprowadzenia i rozprzestrzeniania się chorób zwierząt, infekcji lub infestacji (zarażenia) do, od i w populacji zwierząt.
Działania, które są obowiązkowe, bardzo precyzyjnie opisuje Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 25 kwietnia 2025 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem rzekomego pomoru drobiu (Dz.U.2025.564).
Zakazuje się:
a) pojenia drobiu i ptaków utrzymywanych przez człowieka wodą ze zbiorników, w tym z wód powierzchniowych, do których mają dostęp dzikie ptaki;
b) wnoszenia i wwożenia na teren gospodarstwa, w którym jest utrzymywany drób, zwłok dzikich ptaków lub tusz ptaków łownych.
Fot. Pixabay.com/pl
Nakazuje się:
a) utrzymywanie drobiu w sposób wykluczający jego dostęp do zbiorników wodnych, do których mają dostęp dzikie ptaki;
b) zgłaszanie do powiatowego lekarza weterynarii miejsc, w których są utrzymywane drób lub inne ptaki, z wyłączeniem ptaków utrzymywanych stale w pomieszczeniach mieszkalnych;
c) utrzymywanie drobiu, z wyłączeniem kaczek, gęsi, ptaków bezgrzebieniowych i kurcząt ras wolnorosnących, w izolacji od dzikich ptaków;
d) przechowywanie paszy i ściółki dla drobiu i ptaków utrzymywanych przez człowieka w sposób, który zabezpiecza je przed kontaktem z gryzoniami i dzikimi ptakami oraz z ich odchodami;
e) karmienie i pojenie drobiu i ptaków utrzymywanych przez człowieka w zamkniętym pomieszczeniu lub w osłoniętym miejscu w sposób, który zabezpiecza paszę i wodę przed dostępem dzikich ptaków oraz przed ich odchodami;
f) umieszczanie gniazd dla drobiu wewnątrz budynków;
g) powstrzymanie się przez osoby, które w okresie ostatnich 48 godzin uczestniczyły w polowaniu na ptaki łowne, od wykonywania czynności związanych z utrzymywaniem drobiu;
h) dokonywanie codziennego przeglądu drobiu oraz prowadzenie dokumentacji zawierającej informacje o wystąpieniu u drobiu objawów klinicznych (…).
W gospodarstwie utrzymującym drób prowadzącym działalność nadzorowaną, o której mowa w art. 1 pkt 1 lit. n ustawy z 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, nakazuje się ponadto:
1) wyposażenie tego gospodarstwa w maty dezynfekcyjne w liczbie zapewniającej możliwość ich wyłożenia przed:
a) wejściami do budynków, w których jest utrzymywany drób, i wyjściami z tych budynków albo zastosowanie w tym gospodarstwie innych rozwiązań technicznych pozwalających na oczyszczenie i odkażenie obuwia przed wejściami do tych budynków i wyjściami z nich;
b) wjazdami do tego gospodarstwa i wyjazdami z niego albo zainstalowanie w tym gospodarstwie niecek dezynfekcyjnych lub innych urządzeń zapewniających dezynfekcję kół pojazdów wjeżdżających do tego gospodarstwa lub z niego wyjeżdżających
– przy czym szerokość tych mat albo tych niecek nie powinna być mniejsza niż szerokość wjazdów do tego gospodarstwa i wyjazdów z niego, a ich długość – nie mniejsza niż obwód największego koła środka transportu wjeżdżającego do tego gospodarstwa lub z niego wyjeżdżającego;
2) osobom wchodzącym do budynków, w których jest utrzymywany drób:
a) stosowanie środków bezpieczeństwa biologicznego i ochrony osobistej, w tym odzieży ochronnej oraz obuwia ochronnego przeznaczonych do użytku wyłącznie w danym budynku;
b) oczyszczanie i odkażanie obuwia;
c) mycie i odkażanie rąk;
3) oczyszczanie i odkażanie sprzętu i narzędzi używanych do utrzymywania drobiu przed każdym ich użyciem, a jeżeli są używane wyłącznie w danym budynku – co najmniej raz dziennie;
4) prowadzenie i przechowywanie w tym gospodarstwie przez rok dokumentacji dotyczącej zakupu, przyjęcia i zużycia środków odkażających, a także wskazującej termin wykonania deratyzacji i dezynfekcji, datę padnięcia drobiu oraz liczbę zwłok padłego drobiu przekazanych do unieszkodliwienia;
5) wdrożenie procedur w zakresie zapobiegania przedostawaniu się dzikiego ptactwa do budynków, w których jest utrzymywany drób, i do miejsc przechowywania paszy i ściółki oraz w zakresie przeprowadzania deratyzacji i dezynsekcji;
6) prowadzenie rejestru środków transportu do przewozu drobiu, jaj, paszy lub produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego (…) wjeżdżających na teren tego gospodarstwa oraz prowadzenie rejestru wejść osób do pomieszczeń, w których jest utrzymywany drób;
7) wyposażenie tego gospodarstwa w przeznaczony wyłącznie do użytku przez to gospodarstwo kontener do przetrzymywania zwłok padłego drobiu lub wydzielenie w tym gospodarstwie pomieszczenia przeznaczonego wyłącznie do przetrzymywania takich zwłok; ten kontener i to pomieszczenie zabezpiecza się przed dostępem gryzoni, zwierząt domowych i dzikich;
8) usuwanie padłego drobiu do kontenera lub pomieszczenia przeznaczonych do przetrzymywania zwłok padłego drobiu – nie rzadziej niż raz dziennie;
9) wyposażenie tego gospodarstwa w środki odkażające w ilości umożliwiającej przeprowadzanie bieżącej dezynfekcji co najmniej przez 7 dni oraz utrzymywanie mat dezynfekcyjnych albo niecek dezynfekcyjnych lub innych urządzeń zapewniających dezynfekcję w stanie zapewniającym skuteczność użytego środka odkażającego;
10) zabezpieczenie zbiorników wodnych znajdujących się na terenie tego gospodarstwa przed dostępem ptaków wolno żyjących;
11) utrzymywanie czystości i porządku wokół budynków, w których jest utrzymywany drób oraz miejsc, w których są przechowywane pasza i ściółka, w tym regularne wykaszanie roślinności i uprzątanie pozostałości pasz i ściółki;
12) wyposażenie tego gospodarstwa w wydzielone miejsca do:
a) składowania środków odkażających, a także zabezpieczenie tych miejsc przed dostępem osób nieupoważnionych;
b) składowania obornika, paszy i ściółki;
c) przetrzymywania produktów leczniczych weterynaryjnych, a w tych miejscach zapewnia się warunki gwarantujące niezmieniony stan tych produktów i zabezpiecza się te miejsca przed dostępem osób nieupoważnionych;
13) w przypadku gdy w tym gospodarstwie utrzymuje się więcej niż 350 sztuk drobiu średniorocznie – opracowanie i wdrożenie planu bioasekuracji uwzględniającego profil produkcji tego gospodarstwa i obejmującego co najmniej:
a) ustanowienie „czystych” i „brudnych” stref dla osób wykonujących czynności związane z utrzymywaniem drobiu;
b) rozwiązania dotyczące sposobu wprowadzania do tego gospodarstwa drobiu, pasz, ściółki, materiałów pomocniczych oraz sprzętu i urządzeń wykorzystywanych w chowie i hodowli drobiu;
c) procedury dotyczące czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń, środków transportu i wyposażenia oraz dotyczące higieny osób wykonujących czynności związane z utrzymywaniem drobiu;
d) procedury w zakresie zwalczania szkodników;
e) rozwiązania mające na celu rozdzielenie poszczególnych stad drobiu utrzymywanych w tym gospodarstwie oraz uniknięcie bezpośredniego lub pośredniego kontaktu utrzymywanego drobiu z produktami ubocznymi pochodzenia zwierzęcego (…);
f) opis programu szczepień kur lub indyków przeciwko rzekomemu pomorowi drobiu opracowanego przez podmiot świadczący usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej w danym gospodarstwie, który uwzględnia:
– wiek kur lub indyków,
– kategorie produkcyjne kur lub indyków,
– nazwę i rodzaj szczepionki oraz sposób jej podania,
– schemat przeprowadzania tych szczepień,
– sposób monitorowania skuteczności tego programu.
Posiadacz drobiu niezwłocznie zawiadamia organ Inspekcji Weterynaryjnej albo najbliższy podmiot świadczący usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej o wystąpieniu u drobiu następujących objawów klinicznych:
1) zwiększonej śmiertelności;
2) spadku pobierania paszy i wody;
3) objawów nerwowych, takich jak: drgawki, skręty szyi, paraliż nóg i skrzydeł lub niezborność ruchów;
4) duszności;
5) sinicy i wybroczyn;
6) biegunki;
7) nagłego spadku nieśności;
8) zwiększonego występowania jaj o nieprawidłowej budowie, w tym o deformacji skorup lub o składaniu jaj bez skorup.
dr inż. Jakub Borkowski, KPODR
Opracowano na podstawie:
‒ Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 25 kwietnia 2025 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem rzekomego pomoru drobiu (Dz.U.2025.564),
‒ Rzekomy pomór drobiu (ang. Newcastle Disease, ND). Przewodnik, Wersja 2.0. Opracowano w Głównym Inspektoracie Weterynarii, Warszawa, 2025 r.,
‒ www.wetgiw.gov.pl.
