Dolistne nawożenie mikroelementami
Dolistne dokarmianie roślin mikroelementami zależy od wielu czynników zarówno glebowych, jak też związanych z systemem nawożenia i zapotrzebowania na poszczególne mikroelementy roślin uprawnych.
Potrzebę oprysku można potwierdzić poprzez oznaczenie zawartości danego mikroelementu w roślinie w fazie krytycznego zapotrzebowania. Na zboża pozytywnie jest zastosowanie oprysku manganem i miedzią, na kukurydzę żelazem, manganem, cynkiem i borem, na rzepak żelazem, manganem, molibdenem i borem. Ziemniaki dobrze zareagują na oprysk żelazem i manganem, a groch na oprysk żelazem, manganem, borem i molibdenem.
Nawożenie roślin mikroelementami zależy od aktualnego odczynu gleby. Pobieranie żelaza i manganu przez rzepak, jęczmień i buraki cukrowe jest ograniczone już w zakresie odczynu obojętnego. Bor, cynk i miedź są dobrze dostępne na glebach lekko kwaśnych, natomiast molibden na glebach o odczynie obojętnym. Utrzymanie lekko kwaśnego odczynu gleby ułatwia roślinie pobieranie mikroelementów, wyjątkiem jest molibden. Dobry płodozmian sprzyja uruchomieniu mikroelementów z zasobów glebowych. Podstawowym źródłem mikroelementów są nawozy naturalne. Obornik i gnojowica uwalniają składniki w procesie mineralizacji i zwiększają zawartość próchnicy wiążącej duże ilości mikroelementów. Na glebach o niskiej zawartości mikroelementów i przy uprawie roślin bez nawozów naturalnych konieczne jest wprowadzenie do technologii nawożenia uprawianych roślin nawozów wzbogaconych o mikroelementy.
Optymalny termin stosowania nawozów mikroelementowych zależy od stopnia wrażliwości uprawianej rośliny oraz jej faz krytycznych. Stosowanie mikroelementów powinno mieć charakter profilaktyczny uprzedzający pojawienie się objawów ich niedoboru. Oznacza to celowość doglebowego, przedsiewnego wysiewu. Jeżeli tego zabiegu nie zastosowano, konieczne jest dokarmianie dolistne, albo z dużym wyprzedzeniem fazy krytycznej albo przed jej wystąpieniem.
Wielkość dawki i skuteczność działania nawozu mikroelementowego zależy od jej formy. Najszybciej działają nawozy kompleksowe. Optymalne warunki ich działania występują w temperaturze od 15 do 25oC, czyli mogą być stosowane w terminie późniejszym przed wystąpieniem fazy krytycznej. Nawozy siarczanowe rozpuszczalne w wodzie można stosować na oziminy we wczesnych fazach rozwoju, gdyż działają szybko i skutecznie, niezależnie od temperatury. Nawozy kompleksowe i siarczanowe są najlepszą formą przy dolistnym stosowaniu mikroelementów, umożliwiają też kilkukrotne zmniejszenie wielkości dawek doglebowych. Wielkość dawki powinna być dostosowana do aktualnej zasobności gleby w dany mikroelement.
Żelazo dla roślin jest najbardziej dostępne przy lekko kwaśnym odczynie gleby, dużej wilgotności i dobrym odżywieniu roślin fosforem. Rośliny mają utrudnione pobieranie manganu przy przesuszonej glebie i nadmiarze tlenu. Przy dolistnym nawożeniu miedzią wymagane jest stosowanie wodnych roztworów o bardzo niskim stężeniu do 0,5% Cu. Zbyt wysoka zawartość substancji organicznej silnie wiąże miedź, utrudniając jej pobieranie przez korzenie roślin. Niedobory cynku najczęściej występują na glebach piaszczystych i wytworzonych ze skał wapiennych o odczynie zbliżonym do zasadowego. Rośliny dobrze przyswajają ten składnik jeśli występuje umiarkowana wilgotność gleby zasobnej w cynk, umiarkowana zawartość substancji organicznej i niezbyt obfite nawożenie azotem i fosforem, a także dobre nawożenie magnezem. Pobieranie boru przez rośliny ogranicza niska zawartość w glebie i niedobór wody. Gleby z glin polodowcowych, bogate w illit są zasobne w bor. Im bogatsza gleba w substancję organiczną, tym lepsze zaopatrzenie roślin w bor. Niedobór opadów w fazie krytycznej wymaga dolistnego nawożenia borem. Gleby ze skał węglanowych, zasobne w próchnicę i dobrze uwilgotnione są zasobne w molibden. Przy niedoborze molibdenu ograniczona jest synteza chlorofilu oraz gospodarka azotowa i fosforowa roślin. Najbardziej wrażliwymi na niedobór molibdenu są rzepak, buraki i rośliny motylkowate oraz kukurydza. Dokarmianie roślin mocznikiem może być włączone do zabiegu dolistnego poprzez dodanie do wodnego roztworu. Należy rozpuścić w wodzie w oddzielnym pojemniku w proporcji 1 litr nawozu na 5 litrów wody.
Dokarmianie dolistne zbóż przeprowadzamy wiosną w fazie krzewienia, rzepaku – wiosną po rozpoczęciu wegetacji, buraka cukrowego w fazie 8 dobrze rozwiniętych liści lub przed zwarciem rzędów, ziemniaka – 7 dni po wykształceniu bocznych pędów lub przed kwitnieniem. Pierwsze, dolistne dokarmianie kukurydzy można zastosować w 7 fazie wyrośniętych liści, ostatnie – 2 tygodnie później. Dolistne nawożenie roślin strączkowych siarczanem magnezu i mikroelementami stosujemy przy dobrze wykształconej rozecie, a motylkowatych drobnonasiennych w 7 fazie dobrze wykształconych liści lub tuż przed kwitnieniem. Można też przeprowadzić łączony oprysk mocznikiem, siarczanem magnezu i nawozem dolistnym mikroelementowym na pastwiskach i łąkach w okresie wczesnej wiosny.
Jerzy Malewski
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Fot. M. Rząsa
