Wentylacja w chlewni

Głównym zadaniem wentylacji jest wymiana zużytego powietrza na świeże. W przypadku wadliwego działania systemu dochodzić może do wzrostu stężenia szkodliwych domieszek gazowych powietrza, takich jak: CO2, NH3, H2S, CH4. Gazy te mają bezpośredni wpływ na zdrowie i produkcyjność zwierząt.

Rozmiar wywoływanych szkód zależy od czasu działania i stężenia tych gazów, a powodować może zwykłe stany zapalne płuc do zmian anatomopatologicznych w pęcherzykach płucnych włącznie. Oczywiście to destrukcyjne działanie domieszek gazowych uwidacznia się w uzyskiwanych wynikach produkcyjnych. Zniszczone błony śluzowe stanowią dodatkowo otwartą drogę dla mikroflory, szczególnie chorobotwórczej. Długotrwałe ponadnormatywne stężenie dwutlenku węgla powodować może zaburzenia przemiany materii. Warto zaznaczyć, że w przybliżeniu tylko 50% azotu paszy podlega retencji w organizmie świni. Reszta wydalana jest z kałem i moczem i zamieniana na amoniak. Oprócz tego wysokie stężenie szkodliwych gazów sprzyja rozwojowi takich chorób jak: zanikowe zapalenie nosa, zapalenie płuc czy przedłużanie czasu do uzyskania dojrzałości płciowej loszek.

Mikroklimat w chlewni zależy od wielu czynników, które należy brać pod uwagę przy budowaniu nowych czy modernizowaniu istniejących obiektów. Do czynników tych należy: temperatura, wilgotność powietrza, prędkość ruchu powietrza, zapylenie, skład gazowy (amoniak, dwutlenek węgla, siarkowodór), a także wielkość stada zwierząt przebywającego w danym budynku.

Przystępując do budowy nowej chlewni lub modernizacji istniejącej należy ustalić wielkość stada z podziałem na grupy technologiczne. Wydzielić należy więc sektor porodowy, odchowalnię prosiąt, pomieszczenie dla loch prośnych i luźnych oraz tuczarnię. W sporządzonym projekcie należy określić właściwości ciepłotechniczne budynku w dostosowaniu do wymagań poszczególnych grup technologicznych i obsady oraz obliczyć liczbę, powierzchnię i rozmieszczenie kanałów wentylacji nawiewnej i wyciągowej.

W chlewniach preferowana jest wentylacja mechaniczna, bo daje ona największe możliwości regulacji przepływu powietrza, pozwalając na rozchodzenie się równomierne powietrza w budynku bez tworzenia przeciągów w strefach legowiskowych.

Występują trzy podstawowe systemy wentylacji mechanicznej:

– podciśnieniowa,
– nadciśnieniowa,
– zrównoważona.

Wentylacja podciśnieniowa jest najbardziej rozpowszechnionym systemem wentylacji spotykanym w chlewni. Zazwyczaj wentylatory wyciągowe zlokalizowane są w pionowych kominach osadzonych w dachu budynku. Otwory wlotowe powietrza zlokalizowane są przeważnie w ścianach bocznych, ale mogą być także osadzone w stropie, jeżeli budynek posiada poddasze z którego można pobrać powietrze. Wloty umieszczone w stropie pozwalają na wykorzystanie powietrza szczególnie w okresie zimy (wstępne ogrzanie powietrza). Właściwy ruch powietrza jest uzyskiwany poprzez poprawne, równomierne i dostosowane do obsady zwierząt rozmieszczenie otworów wlotowych i wentylatorów wyciągowych.

Wentylacja nadciśnieniowa polega na nadmuchiwaniu powietrza do budynku przy pomocy wentylatorów nawiewnych, które tym samym tworzą nadciśnienie powodujące wypychanie zanieczyszczonego powietrza na zewnątrz budynku. Wentylatory umieszczane w ścianach powodować mogą nierównomiernie wentylowanie i zbyt szeroki przepływ powietrza w otoczeniu wentylatorów. Wentylatory nawiewne zlokalizowane w dachu są lepszym rozwiązaniem, gdyż dają możliwość uzyskania równego ruchu powietrza w całym budynku, eliminując tym samym przeciągi. Jednak powodować mogą problemy, szczególnie podczas niskich i wysokich temperatur. Zimne lub gorące powietrze znad połaci dachowej tłoczone jest do budynku.

Wentylacja zrównoważona – wentylatory instalowane są zarówno w otworach wlotowych, jak i wylotowych. Jeśli system jest poprawnie zaprojektowany to nadciśnienie i podciśnienie się równoważą. Polecać go można w budynkach, w których nie ma możliwości zainstalowania otworów w ścianach bocznych. Wentylacja nadciśnieniowa jak i zrównoważona wymaga często wykonania kanałów zlokalizowanych wzdłuż ścian pomieszczenia lub w środku budynku. Przeważnie są to kanały tłoczące umożliwiające równomierną wymianę powietrza w całym pomieszczeniu.

Przy wyborze określonego systemu wentylacji, należy kierować się takimi rozwiązaniami, które zapewnią właściwy mikroklimat dla świń. Niezbędne jest także regulowanie wymianą powietrza w zależności od temperatury i wilgotności w pomieszczeniu oraz klimatu zewnętrznego. Zazwyczaj nie zaleca się ręcznego sterowania wentylacją ze względu na to, że warunki klimatyczne zmieniają się w ciągu dnia w zależności od aktywności świń oraz warunków zewnętrznych. Pożądane jest stosowanie systemów automatycznych. Rolę te spełniają sterowniki mikroklimatu, które w sposób płynny regulują wymianą powietrza. Najczęstsza forma regulowania wentylacji
i często ogrzewania bazuje na temperaturze, tzn. wentylatory są włączane powyżej ustalonej temperatury i wyłączone poniżej ustalonej temperatury. Jednak zimą, gdy zwierzęta wytwarzają zbyt mało ciepła, zaleca się dodatkowo regulację wentylacji opartą na wilgotności.

Projektując wentylację w chlewni należy pamiętać o spełnieniu zasad istotnych dla jej prawidłowego funkcjonowania. Przekrój kanału wentylacyjnego nie mniejszy niż 0,4 m, wysokość kanału nad kalenicę nie mniej niż 0,2 m. Prędkość powietrza w obszarze legowiskowym poniżej 0,3 m/s. Jeżeli w chlewni funkcjonuje wentylacja mechaniczna, to taki budynek musi posiadać również wentylację awaryjną – (najczęściej jest to wentylacja grawitacyjna) i system alarmowy informujący hodowcę o nieprawidłowościach w jej funkcjonowaniu. Dobrze zaplanowana wentylacja naturalna czy mechaniczna rozwiązuje problem zanieczyszczenia powietrza w chlewni.

Zalecane wielkości wymiany powietrza dla różnych grup świń przedstawiono w tabeli.

Wymiana powietrza dla różnych grup świń, wymiana powietrza m3/h szt

Kategoria zwierząt	Zima	Lato
Knurki i loszki hodowlane	20	90
Knury, lochy luźne i prośne	20	100
Lochy karmiące	50	150
Prosięta odsądzone do 8 tygodni	5	20
Warchlaki do 12 tygodni	8	30
Tuczniki	15	80

Stanisław Piątkowski
KPODR Minikowo, Oddział w Zarzeczewie