Inseminacja loch

Jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na opłacalność w chowie i hodowli trzody chlewnej jest prawidłowo przebiegający rozród. O opłacalności chowu decyduje nie tylko tempo przyrostu i ilość zużytej paszy na jego jednostkę, ale również skrócenie do minimum okresu międzyciążowego oraz odpowiednio liczne i wyrównane mioty. W gospodarstwach produkujących tuczniki w dużej skali i o wysokich parametrach inseminacja loch znalazła pełne uznanie i praktyczne zastosowanie. Pozwala ona na maksymalne wykorzystanie potencjału genetycznego najcenniejszych osobników męskich.

Zalety Inseminacji
Głównymi zaletami inseminacji są:

• zwielokrotnienie zdolności reprodukcyjnej knurów, a co za tym idzie istotne korzyści hodowlane i ekonomiczne,
• znaczne ograniczenie liczby użytkowanych knurów stwarza możliwość stosowania ostrej selekcji pod względem zdolności rozrodczych i ich wartości genetycznej,
• możliwość formowania grup produkcyjnych loch i planowania odpowiedniego doboru hodowlanego,
• możliwość produkowania tuczników z wykorzystaniem zjawiska heterozji,
• wyeliminowanie wystąpienia chorób krycia i przenoszenia pasożytów (świerzb).

Właściwy termin unasieniania decyduje w głównej mierze o skuteczności wykonywanego zabiegu inseminacyjnego. Świnia jest zwierzęciem poliestralnym, czyli takim, u którego w normalnych warunkach środowiskowych, cykle płciowe występują rytmicznie w ciągu całego roku.

Knury są zawsze zdolne do krycia.
Cykl płciowy jest to okres od pierwszego dnia rui do dnia poprzedzającego wystąpienie kolejnych objawów rujowych. Przeciętnie cykl płciowy trwa 21 dni, z wahaniami do 2,5 dnia.

Pierwsza ruja u loszek występuje po osiągnięciu dojrzałości płciowej, a więc w wieku 6-7 miesięcy. Błędem byłoby jednak unasieniać taką loszkę, gdyż nie osiągnęła ona jeszcze dojrzałości fizycznej do rozrodu. Pierwsze unasienianie loszki należy wykonać w wieku 8-9 miesięcy życia, tak aby pierwsze wyproszenie nastąpiło nie wcześniej niż w wieku 12 miesięcy. Najlepsze mioty uzyskuje się zazwyczaj w trzecim i czwartym wyproszeniu lochy.

Lochy wieloródki najlepiej jest unasieniać między piątym a ósmym dniu po odsadzeniu prosiąt, pod warunkiem, że występuje ruja. Praktyka wskazuje, że odsadzenie prosiąt i gwałtowne przerwanie laktacji powoduje wystąpienie objawów rujowych u 85% wszystkich odsadzonych loch. Pamiętać należy, że odsadzane powinny być wszystkie prosięta jednocześnie.

Przebieg rui u loch
Prawidłowy przebieg rozrodu zależy w dużym stopniu od hodowcy, od jego wiedzy o przebiegu cyklu płciowego u lochy, od umiejętności obserwacji i interpretacji objawów rujowych, aby w najbardziej odpowiednim czasie wykonać zabieg unasieniania.

Cykl płciowy u loch trwa średnio 21 dni (wahania 2,5 dnia) i dzieli się na kilka faz, spośród których najważniejsze dla hodowcy są:

Faza przedrujowa – podczas której obserwujemy: niepokój, spadek apetytu, charakterystyczne pohukiwanie, obrzęk i zaczerwienienie sromu, wyciek śluzu rujowego, obskakiwanie innych loch i brak tolerancji na obskakiwanie.

Faza rui właściwej – jest to odpowiedni termin unasieniania, występuje odruch tolerancji na obskakiwanie, obskakiwanie innych loch, ustępuje obrzęk sromu, kolor sromu zmienia się na siny, nadal wyciek śluzu rujowego, locha przyjmuje postawę do krycia.

Faza porujowa – locha nie reaguje na próby wyzwolenia odruchu tolerancji, brak tolerancji na obskakiwanie przez inne lochy i knura, wypływ gęstego śluzu porujowego, coraz spokojniejsze zachowanie się lochy, powrót apetytu.

Objawy rujowe mogą występować nawet przez okres 4 dni. Dla hodowcy najważniejsze jest uchwycenie „szczytu rui”, a więc tej fazy, w której dochodzi do jajeczkowania (owulacja).

Proces ten trawa od 10 do 15 godzin. Zewnętrznym objawem jest to, iż locha staje się spokojniejsza i charakteryzuje ją „odruch tolerancji”. Przy uciskaniu jej grzbietu w okolicy lędźwiowo-krzyżowej locha stoi nieruchomo. Wargi sromu ulegają w tej fazie rozpulchnieniu, zaznaczają się liczne bruzdy, a zabarwienia z czerwonego przybiera kolor sinofioletowy. Przyjmuje się, że odruch tolerancji jest najwłaściwszym momentem na wykonanie zabiegu unasieniania.

Występowanie odruchu tolerancji u lochy będącej w rui można stwierdzić uciskając jej bok (słabiznę) kolanem i grzbiet dłońmi w okolicy lędźwiowej lub kłębu, podciągając skórę fałdu kolanowego i jednocześnie uciskając grzbiet, dosiadając lochę i uciskając jej lędźwie i krzyż.

Locha przy próbie dosiadania lub ucisku:

• staje nieruchomo,
• przegina grzbiet,
• stawia uszy,
• rozstawia tylne nogi,
• unosi w górę ogon.

Obserwując takie zachowanie lochy należy dokonać zabiegu unasieniania, ponieważ uchwycenie tego momentu decyduje o skuteczności zabiegu unasieniania, a także liczebności prosiąt w miocie.

Inseminację wykonujemy między 24 a 36 godziną od wystąpienia pierwszych objawów rui właściwej, w fazie występowania odruchu tolerancji.

W celu zwiększenia liczby urodzonych prosiąt i poprawy skuteczności krycia powinniśmy stosować zabieg reinseminacji. Polega on na powtórnym kryciu lochy w tej samej rui.

Termin wykonania reinseminacjiJeżeli pierwszy zabieg unasieniania wykonano rano, to zabieg reinseminacji należy wykonać wieczorem,

Jeżeli pierwszy zabieg unasieniania wykonano po południu, to zabieg reinseminacji należy wykonać na drugi dzień rano.

Stanisław Piątkowski
KPODR w Minikowie, Oddział w Zarzeczewie