Kupić czy wynająć maszyny rolnicze?
Maszyny rolnicze są niezbędne w każdym gospodarstwie rolnym, a im jest ono większe, tym więcej potrzebuje wyposażenia. Inwestowanie w drogie urządzenia nie zawsze jest możliwe lub opłacalne. Alternatywę stanowi wynajem maszyn rolniczych.
Zakup maszyny rolniczej przeważnie zawsze jest dużym problemem. Przede wszystkim dlatego, że to są urządzenia drogie, których zakup wymaga sporych nakładów finansowych. Z drugiej strony bogaty wybór sprzętu na rynku sprawia, że dokonanie odpowiedniego wyboru jest jeszcze trudniejsze. Patrząc jeszcze z innej perspektywy: jak wybrać, skoro do sprawnej organizacji produkcji przydałby się i siewnik, i kosiarka, i rozsiewacz nawozów i… jeszcze kilka innych urządzeń, a każde z nich generuje poważne koszty. Zgodnie z szacunkami ekspertów, koszty zakupu, utrzymania i eksploatacji maszyn w polskich gospodarstwach rolnych stanowią od 40% do 60%, a nawet 80% wszystkich kosztów produkcji roślinnej. Jednocześnie w krajach zachodnich udział ten nie przekracza 40%. Różnica ta wynika m.in. z przeinwestowania polskich gospodarstw rolnych w sprzęt nabyty dzięki programom pomocowym oraz jego nieefektywne wykorzystanie – zwłaszcza w przypadku małych i średnich gospodarstw. W efekcie, wielu rolników nie jest w stanie w pełni wykorzystać potencjału nabytego sprzętu – maszyny dostępne w małych i średnich gospodarstwach rolnych są uruchamiane zbyt rzadko. W związku z tym, zamiast stanowić kosztowną, ale opłacalną inwestycję, w perspektywie długofalowej przynoszą swoim właścicielom straty.
Obecnie od 2014 roku zainteresowanie kupnem nowych maszyn rolniczych spada, co najprawdopodobniej wynika ze zmniejszonych potrzeb po stronie rolników – ci, którzy zainwestowali już korzystają z innowacji, a producenci rolni, których nie stać na zakup maszyn rolniczych wykorzystują alternatywne sposoby pozyskiwania urządzeń do mechanizacji rolnictwa np. wynajem maszyn rolniczych, z maszyn pochodzących z rynku wtórnego. Wśród czynników kształtujących popyt na maszyny rolnicze można wymienić zmiany w technologiach produkcji, relacje cen produktów rolnych i koniunkturę w rolnictwie, a także postępującą specjalizację i koncentrację produkcji w gospodarstwach rolnych nastawionych na rozwój.
W Polsce maszyny rolnicze są coraz częściej wynajmowane. Głównym powodem takiego zachowania jest przede wszystkim fakt, że wynajem maszyn jest po prostu tańszy niż zakup drogiej nowej maszyny, którą w dodatku trzeba utrzymać, a przy zaciągnięciu kredytu być zadłużonym na kilka lat. Maszyny rolnicze wynajmują przede wszystkim gospodarstwa, które korzystają z nich sezonowo (częściej z produkcją roślinną). Poza tym nawet najlepszym może się zdarzyć, że np. w samym środku żniw kombajn odmówi posłuszeństwa. Serwisowanie maszyny może potrwać dłużej, a nikt w tak gorącym okresie nie może pozwolić sobie na przestój w pracy. Wynajem maszyn jest opcją ciekawą, choć jeszcze mało popularną i nie we wszystkich gospodarstwach godną polecenia. Na przykład gospodarstwo mleczne 30 ha, w którym 120 KM ciągnik jest potrzebny do pracy z beczkowozem, z rozrzutnikiem obornika, z pługiem, z prasą zwijającą itp., wykorzystuje ciągnik często i musi on być „na zwołanie” – tutaj wynajem raczej nie będzie miał zastosowania Wynajem sprzętu rolniczego posiada wiele zalet. Jedną z nich jest niemal natychmiastowy czas realizacji. Maszyny możemy wypożyczyć niemal od ręki, co stanowi duże ułatwienie w przypadku, gdy zależy nam na oszczędności czasu. Dodatkowym atutem wynajmu jest fakt, że nie musimy dysponować dużym wkładem własnym. Zakup nowego sprzętu może kosztować bardzo dużo pieniędzy, natomiast za wypożyczenie na kilka dni zapłacimy raczej niewielki odsetek ceny zakupu nowego sprzętu. Kolejną istotną zaletą korzystania z usług wynajmu maszyn jest mniejsza awaryjność sprzętu. Firmy cyklicznie wymieniają swoje wyposażenie i dbają o zabezpieczenie jego stanu technicznego. Niekorzystna natomiast sytuacja wynikająca z wynajmu może wystąpić, jeśli maszyna ma stosunkowo niewielką wartość, a wynajmujący potrzebuje jej na dłuższy okres czasu. W tym przypadku koszty wypożyczenia mogą dorównać cenie zakupu maszyny. Najczęściej wypożyczane są ciągniki, kombajny, prasy, sieczkarnie, ładowarki. Często firmy świadczące usługi wynajmu maszyn prowadzą również serwis maszyn, ponieważ wtedy nawet te duże gospodarstwa, które zazwyczaj posiadają własny sprzęt mogą być zainteresowane ich usługami.
Zasady wynajmu są dosyć proste i opierają się zawsze na zawarciu odpowiedniej umowy. Rozliczenia natomiast dokonywane są na podstawie czasu pracy, jaki wskazuje licznik maszyny lub specjalnej adnotacji w umowie, określającej taki czas. Ceny wynajmu maszyn rolniczych zależą przede wszystkim od wartości samego sprzętu oraz dilera, do którego się zwróciliśmy. Należy dodać, że firmy specjalizujące się w wynajmie oferują w większości nowe maszyny rolnicze o wysokiej wydajności. Wydaje się, że raczej nie ma jednoznacznej kalkulacji wskazującej na to, które rozwiązanie będzie bardziej optymalne: kupić czy wynająć?
Zofia Dymińska
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
