Szkodniki w rzepaku

O uprawie rzepaku ozimego wiemy wszystko, ale czy na pewno? Z pewnością wiedzę należy cały czas uzupełniać. Wczesną wiosną  warto zwrócić uwagę na zagrożenia, które mogą ograniczyć plonowanie rzepaku. Takim zagrożeniem stają się szkodniki łodygowe, a są to chowacze.

Kiedy obserwujemy chowacze? Wtedy, kiedy temperatura powietrza będzie sięgać kilka stopni powyżej 0ºC należy przeprowadzać lustrację plantacji rzepaku. Chowacze uaktywniają się w  temperaturze około 4ºC, kiedy to zimujące chrząszcze opuszczają glebę. Chowacze, które żerują w okresie wczesnowiosennym, największe szkody powodują podczas żerowania w łodygach, dlatego mówi się o nich chowacze łodygowe. Do tej grupy można zaliczyć: chowacza granatka, chowacza brukwiaczka i chowacza czterozębnego.

Chowacz brukwiaczek, największy spośród chowaczy występujących na rzepaku ma długość od 3 do 4 mm i jest barwy jednolicie szarej (owad dorosły – chrząszcz). Owad ten ma głowę wydłużoną z cienkim w dół zakrzywionym ryjkiem. Larwa o długości 7 mm

ma zabarwienie żółto-białe, jest łukowato zgięta i beznoga. Chrząszcze zimują w glebie na polach po ubiegłorocznym rzepaku. Największe szkody można zaobserwować w uprawie rzepaku po sobie, gdzie bytność tego szkodnika jest nasilona, a nowe rośliny stanowią dobrą pożywkę dla agrofaga. Nalot brukwiaczka następuje, gdy temperatura powietrza osiągnie 6ºC. Największa wrażliwość rzepaku to początek wybijania pędów do 30 cm wysokości.

W jednym pędzie może żerować kilka larw, powodując zniekształcenie rośliny i jej osłabienie. Łodyga ma pokrój spłaszczony i jest znacznie skrócona, wygięta zygzakowato, a kwiatostan będzie rozstrzelony, nierównomiernie kwitnie, łuszczyny będą słabo zawiązane. Spadek plonu może przekroczyć nawet 30%.

Chowacz czterozębny, owad o długości 2,5 do 3 mm barwy szarej, pokryty jest z wierzchu łuskami i krótkimi rdzawymi szczecinkami, a odnóża ma rdzawo-czerwone. Pokrywy skrzydeł są podłużnie prążkowane z białą plamką u nasady. Larwa długości około 5 mm, jest beznoga i biała. Żer larw odbywa się w ogonkach liściowych i nerwach, a następnie wygryzają długie kanały w rdzeniu łodygi, w kierunku korzenia. Tak wyjedzona łodyga nie jest w stanie utrzymać się przy silnym wietrze, rośliny łamią się, wylegają, co może również doprowadzić do obniżenia plonowania.

Chowacz granatek, jako pierwszy pojawia się na roślinach rzepaku, w sprzyjających warunkach już pod koniec lutego, chociaż masowe naloty owad ten dokonuje w temperaturze 12ºC. Chrząszcze mają długość około 3 mm, są owalnego kształtu, czarne o granatowych pokrywach skrzydeł. Larwy wylęgają się z jaj, które są składane u nasady roślin. Żarłoczne larwy wgryzają się do pędów rośliny i szyjki korzeniowej. Roślina gnije od szyjki korzeniowej, która nabrzmiewa z powodu żerujących w niej larw. Chowacze powodują również „otwarcie wrót” do różnych chorób, m.in. sucha zgnilizna kapustnych, zgnilizna twardzikowa czy szara pleśń. Pojawienie się chociażby jednej z tych chorób i brak umiejętności w ich zwalczaniu może ograniczyć wartość plonotwórczą nawet o kilkadziesiąt procent.

Kiedy należy zacząć obserwację nalatujących chowaczy? Przede wszystkim trzeba ustawić żółte naczynie w polu. Napełnić je wodą lub płynem niezamarzającym. Żółte pojemniki powinny być ustawione w odległości około 20 metrów od brzegu pola, ponad wierzchołkami pędów. Przy dużym areale rzepaku najlepiej postawić kilka naczyń. Pojemniki należy kontrolować regularnie o tej samej porze dnia.

Aby ograniczyć liczebność agrofagów w produkcji rzepaku, należy zadbać o odpowiedni płodozmian, starać się nie uprawić roślin kapustowatych po sobie. Wysiewać odmiany, które późno wznawiają wiosenną wegetację. Stosować środki ochrony roślin tylko te, które są zarejestrowane przeciwko tym szkodnikom. Wybierając chemiczną walkę ze szkodnikami należy zwrócić uwagę na etykietę, dokładnie ją przeczytać i upewnić się, że jest to właściwy preparat, który możemy zastosować we właściwym miejscu i czasie – ważna jest temperatura powietrza w czasie aplikacji oraz mechanizm działania preparatu.

Progi szkodliwości dla poszczególnych chowaczy:

– chowacz brukwiaczek – 10 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub 2–4 chrząszcze na 25 roślinach, w okresie od początku marca do końca marca;

– chowacz czterozębny – 20 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub 6 chrząszczy na 25 roślinach, w okresie przełom marca i kwietnia,

– chowacz granatek – 20 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 6 dni lub 2 chrząszcze na 25 roślinach.

Ujemne temperatury nocą i zaledwie kilka stopni w ciągu dnia skutecznie opóźniają wyloty szkodników.

Źródło:
„Kodeks dobrej praktyki produkcji rzepaku” dr inż. Stefan Wolny, 
prof. dr hab. Jerzy Tys Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu, Internet

Adam Piszczek
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

Fot. D. Oparzela, W. Janiak, archiwum redakcji