Rośliny jako panaceum
Człowiek od początku swego bytowania na Ziemi obserwował otaczającą go przyrodę. Zachowanie niektórych zwierząt pozwoliło mu wyciągnąć wniosek, że rośliny to nie tylko schronienie i miejsce zdobywania pożywienia, ale również skarbnica substancji leczniczych. Wiele roślin dostępnych w naszym najbliższym otoczeniu, zwyczajnych i niedocenianych, ma unikatowe właściwości zdrowotne. Oto niektóre z nich.
Konwalia majowa – bylina o rozgałęzionym kłączu, z którego wyrasta pęd o 2–3 eliptycznych liściach. Pęd kwiatowy pojawia się na dwuletnim kłączu, białe dzwonkowate kwiaty kwitną od maja do czerwca. Ziele konwalii zawiera liczne glikozydy nasercowe, saponiny i olejki eteryczne. Kwiat konwalii (niegdyś symbol szczęścia) jest cenionym lekiem o działaniu nasercowym i przeciwpadaczkowym. Surowiec roślinny pobudza pracę serca i jednocześnie uspokaja organizm. W odróżnieniu od preparatów farmakologicznych, glikozydy pozyskane z konwalii nie kumulują się w organizmie i mogą być stosowane przez dłuższy czas.
Uwaga! Cała roślina konwalii majowej jest trująca. W celach leczniczych zaleca się stosowanie wyłącznie preparatów gotowych, dostępnych w aptekach i ścisłe przestrzeganie podanego sposobu dawkowania. Stosowanie naparów domowych jest niebezpieczne z powodu zmiennej zawartości związków czynnych w roślinie.
W przypadku paproci nerecznicy samczej lecznicze działanie ma nieulistnione kłącze, zbierane wczesną wiosną. Surowiec zawiera floroglucynę, filimarol, aspidynol oraz olejki eteryczne. W leczeniu ludowym od niepamiętnych czasów stosowano je do zwalczania pasożytów – tasiemca i motylicy wątrobowej. Uwaga! Wszystkie części rośliny są trujące, spożycie większych ilości jest niebezpieczne.
Nagietek lekarski w średniowieczu był stosowany w zaburzeniach pracy jelit i chorobach wątroby. Zwalcza wrzody żołądka, reguluje pracę dróg żółciowych i cykl miesiączkowy. Działa rozkurczowo, dlatego jest stosowany przy astmie, katarze, częstoskurczu serca, obniżając ciśnienie krwi i tętno. Działa też wzmacniająco i przeciwlękowo, koi bezsenność. Przyspiesza gojenie się ran i owrzodzeń, leczy egzemy, zmiażdżenia, odmrożenia i poparzenia. Stosowany jako płukanki leczy zapalenie błon śluzowych.
Białe kwiaty wiązówki błotnej mają działanie napotne i silnie moczopędne. Zawierają też naturalną aspirynę, więc leczą gorączkę, bóle mięśniowe, dolegliwości układu oddechowego. Wiązówka ponadto oczyszcza krew i działa przeciwreumatycznie oraz leczy artretyzm.
Inną ciekawą rośliną jest ślaz dziki. Leczniczy śluz pozyskiwany jest z kwiatów zbieranych na początku kwietnia. Stosowany jest w zapaleniu gardła i górnych dróg oddechowych; powleka ochronną warstwą błony śluzowe i działa wykrztuśnie. Używany jest też zewnętrznie, w leczeniu liszaju i trądzika.
Jemioła pospolita od niepamiętnych czasów uważana była za roślinę magiczną. Wierzono, że odstrasza demony i złe duchy, jednak ten półpasożyt drzew zasłynął z innych właściwości. Listki i gałązki suszone na słońcu regulują ciśnienie krwi, maści z jagód używano w starożytnej Japonii do leczenia epilepsji i niepłodności u kobiet oraz regulowania cyklu menstruacyjnego. Jemioła niszczy płytkę miażdżycową, zwalcza zaburzenia rytmu serca, a stosowana zewnętrznie jako odwar niweluje guzy skórne. Należy pamiętać, że zbyt duże dawki świeżych jagód są trujące.
Surowcem leczniczym tataraku zwyczajnego jest kłącze zbierane jesienią. Suszone kłącze ze skórką zawiera m.in. azaron, akorynę, olejki eteryczne. Stosowany zewnętrznie zwalcza łupież i zapobiega wypadaniu włosów, wchodzi w skład kremów i kosmetyków tonizujących. Olejek do masażu używany jest przy nerwobólach, rwie kulszowej, bólach gośćcowych i odmrożeniach. Tatarak stosowany wewnętrznie przyspiesza wydzielanie śliny i soków trawiennych, pobudza metabolizm i przemianę materii. Działa uspokajająco na ośrodkowy układ nerwowy, leczy choroby oczu. Uwaga! Zbyt wysoka zawartość azaronu w surowcu jest szkodliwa dla zdrowia.
Pokrzywa zwyczajna pobudza metabolizm całego organizmu, wpływając jednocześnie na różnego rodzaju dolegliwości. Działa moczopędnie, przeciwreumatycznie oraz przeciwartretycznie. Powinny ją stosować osoby z zespołem nadreaktywnego pęcherza,
zatrzymania moczu lub kamicy układu moczowego. Liście zbierane wiosną oczyszczają krew z toksyn, hamują krwawienia, zwalczają katar i gorączkę. Kiedyś pokrzywę przyrządzano jak szpinak, smażono, dodawano do zup.
Podbiał pospolity jest najstarszym znanym zielem na kaszel. Starożytni Grecy inhalowali się oparami palonego podbiału, aby złagodzić objawy astmy. Podbiał uchodzi za zwiastun wiosny, gdyż jego kwiaty wyglądają z ziemi już w marcu. Szerokie sercowate liście zbierane od maja do czerwca są cennym źródłem witaminy C, leczą zapalenia górnych dróg oddechowych, oskrzeli i płuc, działają wykrztuśnie.
U głogu jednoszyjkowego właściwości lecznicze mają zarówno kwitnące w maju kwiaty, jak i jesienne czerwone owoce, które wspomagają pracę serca i układ krążenia. Oprócz tego stosuje się je przy nadciśnieniu, niedokrwieniu kończyn, osłabienia pracy serca i naczyń mózgowych. Zaletą głogu jest to, że jego stosowanie nie ma żadnych efektów ubocznych.
W jeżynie fałdowanej moc uzdrawiania mają liście. Zawartość licznych antocyjanów, karotenoidow i garbników sprawia, że jest to znakomite zioło bakteriobójcze, wirusobójcze i grzybobójcze. Stanowi składnik wielu mieszanek przeciwcukrzycowych. Napar z liści łagodzi nieżyty żołądka i biegunki, a stosowany zewnętrznie leczy rany, liszaje i owrzodzenia. Jeżyna jest także cennym owocem jadalnym o działaniu dietetycznym, poprawiającym trawienie, służy też do wyrobu soków, dżemów i marmolad.
Przedstawione powyżej rośliny to zaledwie zarys doskonałości Matki Natury. Przykłady można by mnożyć i potwierdzać danymi naukowymi. Warto się zastanowić, czy zamierzamy nadal brnąć w skomplikowane, syntetyczne substancje chemiczne używane w produktach farmaceutycznych czy też zaczniemy świadomie sięgać po to, co od tysięcy lat czeka w dzikich ostępach, by nas uzdrawiać i wzmacniać. Stosujmy więc zdrową dietę i leczmy się w naturalnej aptece – aptece Pana Boga.
Danuta Wilińska
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
