Pnącza w ogrodzie

Pnącza są jedną z atrakcyjniejszych grup roślin ozdobnych. Pozwalają na tworzenie ciekawych aranżacji ogrodowych, dodają uroku starym murom, ozdabiają altanki. Posadzone wzdłuż ogrodzenia otulają ogród szczelną warstwą zieleni, zajmując mniej miejsca niż żywopłot. Mogą pełnić funkcję roślin maskujących.

Akebia pięciolistkowa

Akebia dorasta do 5–10 m długości. Liście, składające się z pięciu owalnych skórzastych listków osadzonych na długich ogonkach, początkowo mają odcień purpurowofioletowy, później ciemnozielony. Młode pędy są zielonofioletowe, z czasem drewnieją i przebarwiają się na brązowo. Kwiaty są drobne i pachnące, często ukryte wśród liści, rozdzielnopłciowe (kwiaty żeńskie są purpurowe, natomiast męskie są mniejsze, o jasnoróżowych szypułkach).

Ciekawą ozdobą są owalne fioletowozielone owoce nadające się do spożycia, które jednak w naszych warunkach pojawiają się dość rzadko.

Akebia pięciolistkowa to pnącze mało wymagające, rosnące najlepiej na stanowiskach półcienistych, na glebie żyznej i dostatecznie wilgotnej. Roślina ta może przemarznąć zimą, dlatego najlepiej sadzić ją w miejscu ciepłym i zacisznym. Można ją nawozić kompostem lub nawozem wieloskładnikowym, najpóźniej do połowy lipca.

Akebię rozmnaża się przez odkłady, sadzonki lub nasiona. Często wykorzystuje się ją do obsadzania pergoli, ścian, ogrodzeń bądź altan.

Cytryniec chiński

Cytryniec chiński charakteryzuje się walorami ozdobnymi i właściwościami leczniczymi. Ma długie wiotkie pędy o ciemnozielonych, błyszczących, eliptycznych liściach, które po roztarciu wydzielają przyjemny aromat. Jesienią przebarwiają się na końcach na żółto. Cytryniec zakwita na przełomie maja i czerwca. Zebrane w kępki kwiaty są małe, jasnoróżowe lub kremowe, o przyjemnym zapachu. Po przekwitnięciu pojawiają się krwistoczerwone owoce zebrane w grona. Dojrzewają we wrześniu i są nie tylko ozdobą rośliny, ale mają także wartości lecznicze. Mogą być wykorzystane do przygotowywania dżemów, soków bądź do suszenia.

Cytryniec jest rośliną dwupienną. Owoce pojawiają się na osobnikach żeńskich, więc w celu uzyskania owoców trzeba posadzić co najmniej dwa egzemplarze różnej płci.

W naszym klimacie cytryniec jest odporny na niską temperaturę i nie wymaga okrycia zimowego. Nie lubi przesuszania, w czasie suszy należy regularnie go podlewać. Lubi stanowiska słoneczne, o dość żyznej glebie.

Cytryniec powinien być co roku wczesną wiosną przycinany, dzięki czemu zagęści się i będzie lepiej owocował. Należy usuwać pędy zeszłoroczne, chore i słabe, ze śladami żerowania szkodników. Cytryniec najlepiej rozmnażać za pomocą sadzonek pędowych lub odrostów korzeniowych, gdyż rośliny pozyskiwane z nasion kwitną i owocują dopiero po 5–7 latach.

Cytryniec może być sadzony przy pergolach lub ażurowych ogrodzeniach.

Glicynia chińska

Glicynia chińska to silnie rosnące pnącze o drewniejących pędach, które zakwita jeszcze przed rozwinięciem liści. Charakteryzuje się fioletowoniebieskimi pachnącymi kwiatami, zebranymi w groniaste zwisające kwiatostany długości 15–30 cm. Kwitnie w maju przez około dwa tygodnie, może też powtarzać kwitnienie w sierpniu. Pierwsze kwiaty pojawiają się 2–3 lata po posadzeniu. Dorasta do 6 m wysokości.

Glicynia najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych lub półcienistych, ale dobrze osłoniętych od wiatru, na glebie żyznej i przepuszczalnej. Nie lubi ani przesuszania, ani zalewania.

Dobrze znosi niskie temperatury, jednak w czasie ostrej zimy może przemarznąć. W pierwszych 2–3 latach od posadzenia należy zabezpieczyć roślinę przed mrozem, przykrywając agrowłókniną lub słomą. W kolejnych latach można przykrywać słomą nasadę pnia i korzenie.

Glicynię warto przycinać, ponieważ pobudza ją to do kwitnienia w następnym roku. Regularne cięcia można wykonywać, gdy roślina osiągnie wiek 2–3 lat. Zabieg ten przeprowadza się latem, jednak nie później niż do połowy sierpnia, żeby roślina zdążyła wzmocnić się przed zimą. Natomiast wiosną należy usunąć pędy przemarznięte, zaschnięte lub zbyt cienkie. Glicynia daje się dowolnie formować, także na drzewko. Sadzonki można uzyskać z odkładów uzyskanych poprzez przysypanie pędu.

Glicynia dobrze rośnie przy elewacjach budynków, przy kratkach, altanach, pergolach.

Kobea pnąca

Kobea pnąca charakteryzuje się dużymi dzwonkowatymi kwiatami, w kolorze białym lub fioletowym, osadzonymi na długich szypułkach. W naszych warunkach klimatycznych kobea kwitnie od lipca do późnej jesieni. Dekorację stanowią także zakończone wąsami czepnymi liście, jesienią przebarwiające się na czerwonofioletowo, jak również zielone owoce – torebki z brązowymi nasionami. Kruche i wiotkie, purpurowe pędy mogą osiągać 3 m długości.

Kobea dobrze radzi sobie przy pergolach i ogrodzeniach. Preferuje miejsca słoneczne, ciepłe i osłonięte od wiatru. Najlepsze dla niej są gleby żyzne, gliniasto-próchniczne.

Kobea może być rozmnażana z sadzonek bądź nasion wysiewanych pod koniec lutego lub w marcu (kiełkują w temperaturze 18–20°C). Sadzonki można przesadzić na stałe miejsce  w drugiej połowie maja.

Latem, w okresie intensywnego wzrostu, należy regularnie podlewać i co dwa tygodnie zasilać nawozem wieloskładnikowym. Przekwitłe kwiaty warto usuwać, aby zmusić roślinę do wytwarzania nowych.

Kobea ma zastosowanie jako okrywa do altan i pergoli, dobrze radzi sobie przy ścianach budynków i ogrodzeniach. Jednak w naszych warunkach jest uprawiana jako roślina jednoroczna, gdyż ma trudności z przezimowaniem. Można sadzić ją w pojemnikach i przenosić na zimę do pomieszczenia o temperaturze około 10°C. Przed przeniesieniem należy przyciąć roślinę na wysokość 10–15 cm i ograniczyć podlewanie.

Milin amerykański

Milin amerykański zachwyca kwiatami oraz ciemnozielonymi błyszczącymi liśćmi. Osiąga długość 6–10 m. Młode pędy są zielone, z czasem drewnieją i pokrywają się korą. Roślinę zdobią dość duże trąbkowate kwiaty zebrane w baldachach po 4–12, pojawiające się na przełomie sierpnia i września. W zależności od odmiany mogą mieć różne kolory: pomarańczowe, pomarańczowoczerwone, szkarłatne lub żółte.

Milin najlepiej rośnie na glebie zasobnej w składniki pokarmowe, w miejscu słonecznym i zasłoniętym od wiatru. Polecany do sadzenia przy ścianach, ogrodzeniach, altanach, pergolach, tyczkach, kratkach i innych podporach. Rozmnażany jest najczęściej przez sadzonki pobierane z rośliny matecznej latem, można rozmnażać też przez odkłady. Na zimę dobrze jest zabezpieczyć podstawę rośliny kopczykiem z liści lub igliwia na około 20–30 cm. Wiosną należy obciąć zeszłoroczne pędy kwiatonośne, między 2 a 4 pąkiem.

Milin świetnie nadaje się do dużych ogrodów, gdyż zajmuje sporo miejsca.

Wiciokrzew

Wiciokrzew jest ciekawym, kwitnącym pnączem, które doskonale nadaje się do każdego ogrodu. Sadzony jest najczęściej przy altanach, pergolach lub ścianach domów. Można go też uprawiać w pojemnikach na balkonach czy tarasach, jednak trzeba pamiętać o podporach.

W zależności od gatunku i odmiany, wiciokrzew kwitnie od maja do października. Kwiaty mogą mieć różne kolory: kremowe, żółte, żółtopomarańczowe, różowe, czerwone, a nawet trójbarwne. Rozmaite kolory mogą mieć także liście – zarówno blaszki liściowe, jak i unerwienie.

Wiciokrzew najlepiej rośnie na stanowiskach jasnych, lecz nie wystawionych na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. W cieniu wytwarza mało kwiatów. Może rosnąć na różnych typach podłoża – wszystko zależy od gatunku.

Mrozoodporne gatunki wiciokrzewu należy sadzić jesienią, natomiast mało odporne wiosną. Rośliny te są wrażliwe na wysychanie, dlatego warto zastosować ściółkę okrywającą wokół pędu, a przy braku opadów regularnie podlewać.

W okresie wegetacyjnym zalecane jest dokarmianie nawozami mineralnymi ze zwiększoną ilością potasu i fosforu bądź nawozami organicznymi.

Wiciokrzew można rozmnażać przez odkłady lub podział rośliny (wykopanie sadzonki tak, by nie uszkodzić pozostałej części). Rzadko praktykuje się uprawę z nasion.

Pnącze dobrze znosi cięcie, jednak nie powinno być ono zbyt intensywne, gdyż może doprowadzić do braku kwitnienia. Raz na kilka lat dobrze jest odmłodzić roślinę poprzez usunięcie najstarszych części pędów.

Pędy wiciokrzewu mogą osiągać kilka metrów długości. U większości odmian ozdobą są kwiaty, lecz zdarzają się wiciokrzewy o ozdobnych liściach. U niektórych kwiaty wydzielają intensywny zapach. Po przekwitnięciu późnym latem pojawiają się trujące dla człowieka, ale jadalne dla ptaków owoce.

Na rynku dostępnych jest wiele gatunków i odmian różniących się wyglądem. Do najciekawszych należą wiciokrzew japoński, pomorski, przewiercień, Tellamanna, zaostrzony, Browna.

Magdalena Łydzińska
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego