Zwalczamy choroby grzybowe
Ochrona roślin przed chorobami jest jednym z ważniejszych elementów technologii produkcji zbóż. Choroby grzybowe zbóż powodują straty zarówno w plonie ziarna, jak i jego jakości. Największe zagrożenie chorobami grzybowymi jest w uprawie pszenicy, gdyż gatunek ten jest najsilniej uszkadzany i uprawiany na największej powierzchni kraju.
Pasożytnicze grzyby w zależności od swoistych właściwości mogą atakować system korzeniowy, podstawę źdźbła rośliny, źdźbło, liście, kłos i ziarno. Porażenie pszenicy przez patogeny grzybowe oprócz strat w plonie, może powodować różnorodne deformacje ziarniaków, zmianę ich barwy, zniekształcenia budowy okrywy owocowo-nasiennej, a niektóre z nich mogą pozostawiać w ziarnie toksyczne metabolity, zwane mikotoksynami. W celu zapobiegania wystąpieniu chorób oraz zwalczania już zaistniałych chorób wywołanych przez grzyby stosuje się fungicydy.
Zbyt gęsty siew może negatywnie wpłynąć na jakość ziarna, ze względu na możliwość zwiększonego nasilenia chorób, a także na większą podatność roślin na wyleganie.
W rejonach o nasilonym występowaniu chorób zbóż zaleca się zmniejszenie normy wysiewu, gdyż nadmierne zwarcie łanu skutkuje pogorszeniem jego przewiewności i sprzyja wyleganiu. Podnosi się wilgotność powietrza i temperatury w obrębie łanu, co sprzyja rozprzestrzenianiu się chorób, które mogą znacznie ograniczyć plon ziarna. Jeśli planujemy chemicznie zwalczać choroby to możemy wysiewać zboża nieco gęściej.
Pszenica: ozima 400–530 ziaren/m2, jara 400–550 ziaren/m2,
Jęczmień: ozimy 350–430 ziaren/m2, jary 270–380 ziaren/m2,
Pszenżyto: ozime 200–550 ziaren/m2 jare 450–550 ziaren/m2,
Żyto ozime 300–450 ziaren/m2,
Owies 500–600 ziaren/m2.
Wczesny siew zbóż jarych pozwala na uniknięcie szkód powodowanych przez ploniarkę zbożówkę. Zbyt wczesny siew ozimin oraz szybki wzrost i rozwój roślin mogą powodować wystąpienie mączniaka czy też łamliwość źdźbła. Wpływ opóźnienia terminu siewu na plonowanie i jakość ziarna zbóż w dużym stopniu zależy od przebiegu warunków pogodowych. W przypadku niemożności wysiewu zboża w terminie optymalnym, ważny jest wybór odmian bardziej tolerancyjnych na opóźnienie siewu.
W płodozmianie powinny występować przemiennie rośliny jare i ozime, zbożowe i niezbożowe. Unikać należy bezpośrednich następstw roślin o podobnej wrażliwości na te same agrofagi. Odmiany odporne na określone agrofagi, zwłaszcza w regionach nasilonego ich występowania, powinny mieć pierwszeństwo w uprawie.
Do najczęstszych chorób pszenicy wywołanych przez grzyby należą między innymi: łamliwość źdźbła, zgorzel podstawy źdźbła, septorioza liści i plew, rdza brunatna, mączniak prawdziwy, fuzarioza kłosów, głownia pyląca, śnieć cuchnąca. Porażenie pszenicy przez patogeny grzybowe może być przyczyną znacznych strat w plonie ziarna, a także powodować pogorszenie wartości wypiekowej mąki.
Mieszanki międzygatunkowe zbóż oraz mieszaniny odmian są bardziej odporne na porażenie przez choroby i szkodniki od zasiewów jednogatunkowych.
Integrowana ochrona roślin polega na:
– stosowaniu płodozmianu, doborze odmian odpornych na choroby, zabiegi agrotechniczne,
– systematycznym kontrolowaniu pojawiania się chorób, chwastów, szkodników i w sytuacjach koniecznych należy stosować selektywny środek chemiczny, w możliwie najmniejszych ilościach,
– odtwarzaniu czy też utrzymywaniu siedlisk naturalnych, w których będą żyły gatunki pasożytujące lub drapieżniki w stosunku do patogenów występujących w roślinach uprawnych.
Niezbędnym elementem agrotechniki jest zaprawianie ziarna siewnego. Ogranicza ono występowanie wielu chorób, a niektóre z nich (głownię pyłkową lub śnieć cuchnącą) można zwalczać tylko tym sposobem. Niektóre zaprawy ograniczają rozwój chorób grzybowych powodujących zgorzel siewek oraz działają dodatkowo przeciwko chorobom liści do początku fazy strzelania w źdźbło. Skutecznym sposobem redukcji strat może być uprawa odmian odpornych na choroby grzybowe.
Jerzy Malewski
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Fot. archiwum redakcji
