Nawożenie łąk i pastwisk

Na skład botaniczny runi i jej trwałość oraz produktywność i wartość pokarmową masy roślinnej wpływa nawożenie. Warto przypomnieć, że dostarczanie składników pokarmowych na trwałe użytki zielone (TUZ) jest tak samo ważne, jak nawożenie rzepaku, zbóż czy kukurydzy.

W raz ze zwiększeniem intensywności użytkowania zwiększa się zapotrzebowanie na składniki mineralne. Warto zaznaczyć różnice między łąkami a pastwiskami w zapotrzebowaniu na te składniki. Z łąk składniki zabierane są bezpowrotnie wraz z masą roślinną. Na pastwiskach natomiast, gdzie zwierzęta karmione są często nieprzerwanie, większość składników pochodzących z odchodów zwierząt migruje do gleby i częściowo ją zasila. Aby uzyskiwać dobre plony trzeba pobrane przez rośliny składniki oddać glebie. Występują też straty składników spowodowane wypłukiwaniem, tworzeniem związków niedostępnych dla roślin lub ulatnianiem. Biorąc to wszystko pod uwagę dawki nawozów powinny być zwiększone (azotu o 20–30%, potasu 30%, a fosforu niekiedy o 100%. Przy plonach 20, 30 lub 40 t ilość pobranych składników jest już bardzo duża.

Ilość składników pokarmowych zabieranych z plonem (plon 10 t zielonki)

N – 50 kg	Mg – 7 kg	Mn – 200 g
P – 14 kg	S – 10 kg	Mo –1,5 g
K – 60 kg	B – 15–20 g	Zn – 100 g
Ca – 20 kg	Cu – 15 g	Fe – 500 g

Rolnik poprzez odpowiednie nawożenie ma wpływ na jakość oraz ilość wyprodukowanej w gospodarstwie paszy. Warto przy nawożeniu TUZ przypomnieć podstawowe zasady, na które należy zwrócić uwagę.

Uregulowanie pH

Uregulowane pH umożliwi pobranie składników pokarmowych.

Gleba	minimalne pH	pH przy dużym udziale motylkowych
gleby mineralne	5,0	6,0
gleby organiczne	4,5	5,3

Minimalne pH na TUZ wynosi 5,0 na glebach mineralnych lub 4,5 na organicznych. Wyższa kwasowość konieczna jest w przypadku dużego udziału motylkowych – wówczas na glebach mineralnych wynosi 6,0, a na organicznych 5,3. Odpowiedni odczyn pozwala na pobranie składników pokarmowych, które dostarczamy lub znajdują się w glebie. Warto przypomnieć o lepszym pobraniu fosforu. Przy niskim pH nawożenie wapnem  może okazać się potrzebne jako nawożenie pogłówne. Wapno tlenkowe działa zbyt energicznie i może uszkadzać ruń. Na kwaśnych łąkach lepiej zastosować wapno częściej w mniejszych dawkach niż jednorazowo w większych ilościach. Wskazany jest węglan wapnia lub wapno defekacyjne. Dawki na TUZ powinny wynosić 0,5–3 t CaO/ha na glebach mineralnych oraz na glebach organicznych 1–2,5 t CaO/ha. Wapno stosujemy tylko jesienią.

Nawożenie mineralne

Nawożenie mineralne spełnia określone funkcje w okresie wegetacji.

wiosną (przed rozpoczęciem wegetacji)	wprowadzenie P i K równoważy gospodarkę w komórkach roślinnych, dodatek N przyspiesza wzrost i rozwój roślin
latem	stosowanie N po II i III pokosie oraz po wypasach przyspiesza odrastanie roślin, dawka K po I pokosie oraz II wypasie przeciwdzia³a sezonowemu obniżeniu plonu
jesienią (na przełomie września i października)	zastosowanie P i K umożliwi odpowiedni przyrost masy, zgromadzenie substancji zapasowych zapewniających dobre przezimowanie oraz powoduje tworzenie większej liczby pędów na wiosnę

Nawożenie azotowe

Azot na łąkach dzielimy na tyle części, ile zbieramy pokosów. W przypadku łąki użytkowanej trójkośnie dawkę azotu dzielimy na trzy porcje i wysiewamy wczesną wiosną oraz po zbiorach I i II pokosu.

Przykładowe propozycje przy zbiorze trzech pokosów.

Pierwsza dawka	Druga dawka	Trzecia dawka
na początku wiosny	po I pokosie	po II pokosie
ok. 50% całej dawki	ok. 30% całej dawki	ok. 20% całej dawki

Formę nawozu azotowego musimy dostosować do odczynu gleby. Gdy pH >6,5 lepiej nawozić azotem amonowym. Ta forma jest dobrze zatrzymywana w glebie i wolniej pobierana przez trawy. Przy stosunkowo niskim pH lepiej wysiewać nawozy saletrzane (saletra amonowa, saletrzak). Przy trzech pokosach wczesną wiosną korzystniej jest zastosować saletrę amonową, a pod II i III pokos wolniej działający mocznik. Ograniczy się w ten sposób azotany w runi. Pastwiska nawozimy pierwszą dawką 60 kg N/ha w postaci saletry amonowej, a po pierwszym wypasie stosujemy 40–50 kg N/ha w postaci mocznika. Po następnych wypasach, po wykoszeniu niedojadów, stosujemy 30 kg N/ha saletry amonowej lub mocznika. Nie zasila się azotem ostatniego wypasu.

Nawożenie fosforem

Na łąkach stosujemy co roku wiosną od ½ do ¾, a jesienią od ¼ do ½ całorocznej dawki fosforu. Na glebach organicznych i mineralnych ubogich w fosfor zaleca się 60–100 kg P2O5/ha. Na glebach o średniej i dużej zasobności w P należy zastosować 40–80 kg P2O5/ha. Można też wysiewać fosfor jednorazowo wiosną lub jesienią raz na 2–3 lata. Fosfor jest słabo rozpuszczalny i nie ulega wypłukiwaniu z gleby. Stąd jego działanie jest dłuższe.

Nawożenie potasem

Podobnie jak w przypadku nawożenia azotem, również potas dzielimy na tyle dawek, ile jest pokosów. Połowa rocznej dawki powinna zostać zastosowana na początku wiosny, resztę stosujemy po każdym pokosie w równych dawkach. Zalecana dawka na łąkach trzykośnych ubogich w potas wynosi 120–180 kg K2O/ha.

Nawożenie magnezem i sodem

Na glebach organicznych stosować nawożenie w rocznej dawce 100–150 kg MgO/ha co 2–3 lata, a na mineralnych 50–100 kg MgO/ha. Najlepiej zastosować siarczan magnezu.

Sód również stosujemy co 2–3 lata w ilości 0,5–1,0 t/ha w postaci karnalitu (sól kłodawska).

Warto przypomnieć też o nawożeniu mieszanek traw z bobowatymi drobnonasiennymi. Gdy w gospodarstwie żywienie oparte jest na kiszonce z kukurydzy dostarczającej energii, wówczas mieszanki traw z bobowatymi drobnonasiennymi powinny dostarczać dużą ilość białka. Często słyszy się od rolników o ,,ginięciu” bobowatych drobnonasiennych. Musimy przyjąć zasadę, że mieszanka traw z bobowatymi drobnonasiennymi jest to zbiorowisko roślin o różnych potrzebach pokarmowych. Trawy wymagają dużego nawożenia N, bobowate mogą się obejść bez niego. Wyższe jest zapotrzebowanie na wapń takiej mieszanki. To o wapnie rolnicy często zapominają, co powoduje wypadanie bobowatych.

Nawożenie organiczne

Obornik wpływa korzystnie na ruń. Na łąkach należy go stosować jesienią, aby dobrze się rozłożył, a na wiosnę resztki należy wygrabiać. Optymalne dawki obornika to 30–34 t/ha, która powinna być stosowana raz na 3–4 lata.

Gnojówkę najkorzystniej stosować wczesną wiosną lub na jesieni (X, XI). Dawka roczna gnojówki wynosi 10–20 m3/ha. Podczas wegetacji jednorazowa dawka nie powinna być większa niż 15 m3/ha, a gnojówkę należy rozcieńczyć w stosunku 1:1. Latem taki nawóz można stosować 2 tygodnie po I lub II pokosie.

Gnojowicę na TUZ – kośne należy wylewać  do 45 m3/ha na rok.

Na koniec warto przypomnieć terminy stosowania nawozów organicznych.

Źródło: Piotr Domański „Nawożenie łąk i pastwisk”

Marian Nowakowski
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego