Międzyplon/poplon – tak czy nie?

Międzyplon  jest to  roślina uprawiana między dwoma plonami głównymi na zielonkę, siano, kiszonkę, na przyoranie jako zielony nawóz lub pozostawienie w postaci mulczu po ich ścięciu, zwałowaniu bądź zniszczeniu przez mróz.

Rodzaje międzyplonów

Możemy wyróżnić trzy rodzaje międzyplonów, które uwarunkowane są miejscem zmianowania, terminem siewu oraz terminem zbioru: 

– międzyplony ścierniskowe – stosowane po zbiorach głównego plonu, przeważnie w sierpniu, 

– wsiewki międzyplonowe – wysiewane razem z głównym plonem lub w trakcie jego wegetacji, 

– międzyplony ozime – mieszanki roślin wysiewane do 1 października.

Zalety międzyplonów – dlaczego warto siać?

– stosowanie poplonów w gospodarstwie przynosi dużo korzyści, między innymi zapewnia bogatsze zbiory w kolejnym sezonie wegetacyjnym,

– poplony skutecznie hamują rozwój chwastów, a ich włączenie do gleby w odpowiednim czasie znacząco wzbogaca ją o niezbędne składniki odżywcze,

– poprawia się jakość i urodzajność gleby, co przekłada się na lepsze warunki dla uprawianych roślin rolniczych,

– międzyplony minimalizują też depozycję fosforanów i środków ochrony roślin w wodach powierzchniowych,

– zapobiegają stratom składników w wyniku wymywania i przemieszczania do głębszych warstw profilu, 

– zaletą niektórych gatunków mieszanek poplonowych, np. grochu i bobiku jest zdolność wiązania wolnego azotu atmosferycznego i wzbogacanie gleby w ten składnik, dzięki czemu można zrezygnować z części mineralnego nawożenia azotowego,

– wydzieliny korzeniowe niektórych gatunków międzyplonów mogą ograniczać rozwój chorób przenoszonych przez glebę i szkodników – tak jest np. w przypadku gorczycy czy rzodkwi oleistej, a ponadto eksudaty korzeniowe stymulują aktywność mikroorganizmów w bezpośredniej bliskości korzeni,

– zielona masa tworzy naturalną ochronę dla powierzchni ziemi, zabezpieczając ją przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych, dzięki temu gleba zachowuje swoje składniki mineralne i lepiej zatrzymuje wilgoć, co zapobiega jej nadmiernemu wysychaniu.

Wady międzyplonów

– uzyskanie dobrze rozwiniętego łanu międzyplonów nie jest łatwe i wymaga przygotowania pola pod uprawę tych roślin. W przypadku technologii bezorkowych przeprowadza się siew bezpośredni lub siew, po co najmniej jednym zabiegu uprawowym. Wymaga to odpowiednich nakładów czasu i robocizny oraz zwiększa koszty pracy maszyn, w i tak już bardzo napiętym okresie agrotechnicznym,

– tańszy siew za pomocą, np. rozsiewacza nawozów sprawdza się tylko w warunkach wilgotnych                                           i w przypadku drobnonasiennych gatunków międzyplonów, takich jak gorczyca biała czy rzodkiew oleista, nie sprawdza się natomiast w przypadku zakładania wielogatunkowych upraw,

– łany międzyplonów nie zawsze są bujne – zwłaszcza w latach suchych, cele, jakie stawiamy przed tymi roślinami nie zostają osiągnięte,

 n dużym problemem na polach może być wzmożona presja ze strony chwastów i osypanych nasion. Można zaobserwować też zwiększoną populację gryzoni polnych i ślimaków, co wiążę się z koniecznością stosowania dodatkowych zabiegów uprawowych czy aplikacją środków do zwalczania niepożądanych gości na polu,

– niektóre gatunki międzyplonów rozwijają się bardzo szybko, więc w warunkach ciepłej jesieni mogą one osiągnąć dojrzałość i wydać nasiona. Takimi gatunkami jest, np. gryka, gorczyca czy wcześnie wysiane koniczyny. To skutkuje kłopotami z zachwaszczeniem uprawy następczej i  wymaga dodatkowego aplikowania herbicydów,

– kolejnym problemem w uprawie międzyplonów może być ciepła zima, kiedy gatunki jare w mieszance nie obumierają i dalej rozwijają się na wiosnę. Stosowane w uprawie następczej zabiegi uprawowe i środki kontroli mogą nie zatrzymać ich wegetacji. Konieczne mogą być wówczas głęboka uprawa gleby czy aplikacja herbicydu nieselektywnego, a to z kolei może kolidować z dalszymi planami rolnika.

Czynniki wpływające na skuteczność międzyplonów

Stosowanie międzyplonów wymaga starannego zaplanowania i wiedzy na temat interakcji międzygatunkowych. Wybierając konkretną roślinę, należy uwzględnić szybkość jej wschodów oraz zapotrzebowanie na wodę w pierwszych dniach od siewu. Bezpośrednio po żniwach gleba jest stosunkowo sucha, dlatego rośliny uprawiane o dużym zapotrzebowaniu na wodę nie będą prawidłowo kiełkować. Zgodnie z przepisami dotyczącymi zasad uprawy międzyplonów należy wysiać co najmniej dwa różne gatunki roślin w jednej mieszance. Wybrane rośliny powinny charakteryzować się podobnymi wymaganiami glebowymi, uprawowymi oraz wodnymi.

Podsumowanie

Znaczenie międzyplonów we współczesnym rolnictwie jest coraz większe. Międzyplony stają się ważnym elementem rolnictwa zrównoważonego i wpływają na zwiększenie bioróżnorodności. Wpływają one pozytywnie na żyzność gleby, a w monokulturach utrzymują ją na poziomie zbliżonym do gleby, gdzie stosowano płodozmian. Duże nadzieje należy wiązać z fitosanitarną (allelopatyczną) rolą międzyplonów, wpływających w naturalny sposób na ograniczenie występowania chorób grzybowych zbóż i regulację zachwaszczenia. Przyoranie biomasy międzyplonów wpływa korzystnie na produkcyjność – plon  roślin następczych.

Anna Kaźmierska, KPODR