Oprzędziki – małe chrząszcze, duży problem
Ciepła i wczesna wiosna na polach to sygnał dla szkodników, by wybudzić się z letargu lub przepoczwarzyć z form zimujących i zaatakować wcześnie siane uprawy, np. grochu. Dla jego młodych roślin (także bobiku) zagrożenie stanowią oprzędziki, pojawiające się przed fazą 6. liścia.
Oprzędziki to chrząszcze należące do rodziny ryjkowcowatych (Curculionidae), obejmującej również wiele innych szkodliwych gatunków, takich jak chowacze, szarki czy opuchlaki. W Polsce gospodarcze znaczenie mają głównie niektóre gatunki oprzędzików – m.in. pręgowany, szary, łubinowy i grochowy – które obecnie zaliczane są do dwóch rodzajów: Sitona i Charagmus. Dorosłe osobniki, w zależności od gatunku, osiągają długość od 5 do 10 mm.
Ich ciało ma wydłużony, obły kształt, a głowa zakończona jest krótkim, tępo ściętym ryjkiem. Czułki, zwieńczone niewielką buławką, najczęściej skierowane są ku przodowi. Ubarwienie oprzędzików utrzymane jest w odcieniach szarości i brązu, co doskonale maskuje je na powierzchni gleby. Zaniepokojone owady zwykle spadają z roślin i zastygają w bezruchu, stając się niemal niewidoczne. Larwy mają kształt przypominający pogrubioną literę „C”, są beznogie, jasne, z wyraźnie odróżniającą się brązową głową.
Oprzędzik – dorosły chrząszcz
Zarówno postacie dorosłe, jak i larwy tych chrząszczy wyrządzają szkody. Owady dorosłe wygryzają na obrzeżach liści charakterystyczne wcięcia w kształcie zatok, natomiast larwy żerują na korzeniach, uszkadzając m.in. brodawki korzeniowe, które odgrywają istotną rolę w wiązaniu azotu przez rośliny bobowate. Silne żerowanie dorosłych chrząszczy może prowadzić do całkowitego zniszczenia młodych roślin i siewek, natomiast działalność larw wpływa na osłabienie kondycji roślin i obniżenie plonów. Niektóre gatunki oprzędzików preferują konkretne rośliny, np. łubiny, inne z kolei żerują na wielu gatunkach bobowatych zarówno drobno-, jak i grubonasiennych.
Większość oprzędzików zimuje w postaci dorosłej. Po przebudzeniu z zimowej hibernacji rozpoczynają one żerowanie na kiełkujących roślinach, a niekiedy uszkadzają także pęczniejące nasiona. Najlepiej rozwijają się w ciepłe, suche wiosny i są najbardziej aktywne we wczesnych godzinach porannych. W ostatnich latach, przy coraz cieplejszych wiosnach i zmianach klimatycznych, niektóre gatunki, jak np. oprzędzik łubinowy (Charagmus gressorius), dawniej nieliczne i lokalne, stały się powszechne i powodują znaczne szkody. Zdarza się, że na plantacjach uszkodzone zostają wszystkie rośliny.
Metodyka obserwacji i wyznaczanie terminu zabiegu
Decyzję o konieczności zastosowania chemicznych środków ochrony roślin przeciwko oprzędzikom podejmuje się na podstawie oceny liczebności chrząszczy oraz stopnia uszkodzenia roślin na plantacji. W tym celu przeprowadza się szczegółową lustrację uprawy, zwracając szczególną uwagę na charakterystyczne dla tych szkodników objawy żerowania w postaci zatokowych wcięć na brzegach liści. Kontrola powinna obejmować 100 losowo wybranych roślin, począwszy od fazy rozwoju liści (wg skali BBCH 10–19). Podczas przeglądu uprawy w celu stwierdzenia obecności dorosłych chrząszczy, należy pamiętać, że oprzędziki wykazują najwyższą aktywność we wczesnych godzinach porannych. W ciągu słonecznych dni często przemieszczają się w dolne partie roślin lub ukrywają się przy powierzchni gleby.
Uszkodzenia wywołane przez oprzędziki
Uszkodzony groch
Uszkodzony łubin
Zabiegi ochronne należy zaplanować w przypadku stwierdzenia uszkodzeń roślin od momentu wschodów do stadium 2–3 liści (skala BBCH 10––19) bądź zaobserwowania obecności dorosłych chrząszczy na roślinach.
Progi ekonomicznej szkodliwości
Próg szkodliwości dla grochu wynosi 10% roślin z uszkodzonymi liśćmi lub 2 chrząszcze ma 1 m2.
Substancje czynne zalecane do zwalczania oprzędzików
| Uprawa | Substancja czynna z zawartością |
| Groch | gamma-cyhalotryna |
| Lucerna, bobik, łubin, soja | acetamipryd |
Źródło: Platforma Sygnalizacji Agrofagów
Agnieszka Urbańska, KPODR
Fot. www.agrofagi.com.pl
