Woda dla krów mlecznych

Woda wypełnia każdy żywy organizm i jest jego najważniejszym składnikiem. W wodzie rozpuszczane są substancje odżywcze, z nią wydalane są na zewnątrz powstające w wyniku przemian metabolicznych produkty odpadowe, których organizm musi się pozbyć, aby nie doszło do jego zatrucia. Woda jest niezbędna do utrzymania stałej temperatury organizmu. Ulega ona ciągłej wymianie: wydalana jest z moczem i kałem, część wyparowuje, a u krów mlecznych wydalana jest dodatkowo jako składnik mleka. Ilość wody w organizmie musi być więc stale uzupełniana. Przy wydajności 20 litrów mleka dziennie wraz z nim wydalane jest aż 16 litrów wody. W organizmie krowy dorosłej, zasuszonej, w ciągu doby wymianie ulega około 10% całej ilości wody.

Zapotrzebowanie na wodę
Zapotrzebowanie krowy na wodę uzależnione jest od wielu czynników: wieku, ciężaru ciała, stanu fizjologicznego, wydajności mlecznej, składu dawki pokarmowej, wilgotności paszy, systemu pojenia, pogody (temperatury i wilgotności powietrza).

Zapotrzebowanie krów na wodę można określić na podstawie produkcji mleka (3 litry wody na 1 kg mleka) oraz ilości suchej masy spożywanej karmy (od 4 do 6 litrów na 1 kg s.m.). Na przykład krowa wysokowydajna, produkująca około 20 litrów mleka dziennie i zjadająca 25 kg suchej masy w dawce pokarmowej, potrzebuje 100-125 litrów wody na dobę, a krowa w wysokiej ciąży – 45 litrów wody. Na pobraną przez zwierzę całkowitą ilość wody składa się woda zawarta w paszy oraz wypijana.

Skutki niedoboru lub nadmiaru wody
Duże rezerwy wody u dorosłych przeżuwaczy znajdują się w przewodzie pokarmowym, głównie w żwaczu. Dzięki temu zwierzęta mogą w pewnych warunkach utracić część wody (do 10% całkowitej ilości wody w organizmie) bez zagrożenia życia.

Badania wykazały, że jeśli zwierzęta piją wodę do woli w ciągu całej doby, mleczność krów wzrasta o 10-15%, a przyrosty masy ciała bydła opasowego zwiększają się o 3-5%.

Zaburzenia zdrowotne spowodowane nadmiarem wody spotyka się bardzo rzadko, gdyż zwierzęta nie piją wody więcej niż potrzebują. Przyczyną nadmiernego przyjęcia wody może być duże pragnienie spowodowane dłuższym brakiem wody. W tej sytuacji krowa może wypić jednorazowo, w krótkim czasie, nawet kilkadziesiąt litrów wody, co prowadzi do przewodnienia organizmu i zaburzenia równowagi elektrolitowej. Krowa staje się wtedy apatyczna, występują zaburzenia w trawieniu, pojawiają się dreszcze. W takiej sytuacji należy zwierzęciu wodę racjonować, tzn. podawać ją często, ale w małych ilościach.

O wiele częściej zdarzają się przypadki niedoboru wody. Pierwszym objawem niedopojenia krów jest spadek mleczności. Przy dłużej trwającym niedoborze płynów w organizmie następuje obniżenie apetytu, krowy niechętnie przyjmują pasze suche. W konsekwencji następuje dalszy spadek wydajności mlecznej. Krowy stają się niespokojne, ryczą, mocz jest zagęszczony i mocno żółty.

Całkowity brak wody, jak również utrata około 15% wody z organizmu, prowadzi do śmierci zwierzęcia w ciągu kilku dni – znacznie szybciej niż w przypadku braku paszy.

Jakość wody
Woda przeznaczona dla zwierząt powinna pochodzić albo z sieci wodociągowej, albo z własnych ujęć, gdzie została uznana za zdatną do spożycia po kompleksowym badaniu sanitarno-higienicznym, a badane wskaźniki jakościowe wody powinny odpowiadać normom.

Wyrazem zawartości soli mineralnych w wodzie jest tzw. twardość wody. Pojenie zwierząt wodą zbyt twardą może być przyczyną zaburzeń gospodarki wodno-mineralnej, objawiającej się np. biegunkami. Takiej wody nie należy podawać, szczególnie krowom w wysokiej ciąży oraz krowom wysokowydajnym.

Zanieczyszczenie bakteriologiczne wody może być przyczyną obniżenia odporności zwierząt oraz zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego. Bakterie zawarte w zanieczyszczonej wodzie pitnej, a także używanej do mycia wymion przed dojem, mogą być również powodem zapalenia wymion krów.

Temperatura wody do pojenia zwierząt powinna mieścić się w granicach 8-15°C. W zimnej porze roku wskazane jest, aby woda miała temperaturę wyższą o kilka stopni. Właściwa temperatura wody jest szczególnie ważna dla krów o bardzo wysokiej wydajności. Zimą – gdy zarówno woda, jak i podawana zwierzętom kiszonka są bardzo zimne – zbyt dużo energii muszą one wydatkować na ogrzanie pobranej wody, co odbija się negatywnie na produkcji mleka.

Sposób pojenia zwierząt
Jeżeli krowa ma w oborze stały dostęp do wody, to pije kilka razy w ciągu doby. Ilość wypijanej wody i częstotliwość picia zależą m.in. od szybkości napływu wody do poideł, czyli w rezultacie – od wydajności i sprawności tych urządzeń.

Zwierzętom na pastwisku również należy dostarczyć odpowiednią ilość czystej wody do picia. Nie wystarcza im bowiem ta ilość wody, która zawarta jest w roślinach. Woda może być gromadzona w specjalnych zbiornikach, do których jest dowożona, i podawana zwierzętom do poideł. Na pastwiskach i wybiegach szczególnie przydatne są poidła, w których przy temperaturach ujemnych woda nie zamarza. Przynajmniej raz dziennie należy je sprawdzić pod kontem technicznym i sanitarnym.

Innym rozwiązaniem jest pobieranie wody z naturalnych zbiorników powierzchniowych. Warunkiem pojenia zwierząt taką wodą jest jej wcześniejsze przebadanie.

Znaczenie wody w chowie zwierząt jest nie mniejsze niż paszy. Swobodny dostęp do odpowiedniej ilości czystej wody jest warunkiem zdrowia zwierząt i ich wysokiej wydajności. Nie należy również zapominać o utrzymaniu wszystkich urządzeń służących do pojenia w sprawności i czystości.

Teresa Krebs, KPODR Minikowo,
PZDR Bydgoszcz