Minimalne wymagania w zakresie dobrostanu bydła

Od tysięcy lat człowiek utrzymuje zwierzęta które służą mu na wielu płaszczyznach. Zwierzęta zabezpieczają nam między innymi pełnowartościowy pokarm w postaci mleka lub mięsa. Dzięki nim otrzymujemy wełnę, skóry i wiele innych produktów, których nie sposób wszystkich wymienić. W zamian za służbę człowiekowi zwierzęta powinny mieć zabezpieczony minimalny komfort życia.

Oprócz tego że zwierzęta same w sobie zasługują na szacunek ludzi w Europie jest ustalone prawo które stoi na straży godnego życia zwierząt. Historia prawa związanego z ochroną zwierząt jest odległa w czasie. Początkowo prawo dotyczyło zwierząt dziko żyjących i ochrony przyrody. W Polsce za najstarszą regulację, dotyczącą ochrony zwierząt uznaje się akt ochrony gatunkowej wydany przez króla Bolesława Chrobrego, zabraniający polowań na bobry. Przełomowym wydarzeniem na arenie międzynarodowej było uchwalenie przez Międzynarodową Federację Praw Zwierząt w Londynie, 21 września 1977 r. Światowej Deklaracji Praw Zwierząt. Deklaracja ta po roku została zatwierdzona przez UNESCO. Głównym hasłem tej Deklaracji było stwierdzenie, że zwierzę nie jest rzeczą, toteż może być przedmiotem praw i należy mu się szacunek. Efektem wieloletnich prac nad prawem ochrony zwierząt w Polsce jest ustawa o ochronie zwierząt z 1997 roku z późniejszymi zmianami. Od 2013 hodowcy zwierząt za nieprzestrzeganie prawa ochrony zwierząt mogą zapłacić podwójną karę. Jedna kara wynika z nieprzestrzegania przepisów z ustawy o ochronie zwierząt a drugi rodzaj kary wynika z nieprzestrzegania minimalnych wymogów wzajemnej zgodności. Skutkuje ti zmniejszeniem płatności obszarowych.

Nie sposób spełnić i przedstawić wszystkich optymalnych wymogów dobrostanu dla bydła w jednym artykule nie mniej przedstawię państwu część minimalnych wymogów wynikających z polskiego i unijnego prawodawstwa.

Do polskiego prawodawstwa zaliczamy następujące akty prawne:

1. Ustawa o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997 wraz z późniejszymi zmianami
   (Dz. U. z 2003r. Nr 106, poz. 1002, z późniejszymi zmianami)
2. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010r. r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich dla których normy zostały określone w przepisach Unii Europejskiej. (Dz. U. z 2010r. Nr 56, poz. 344) 
3. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2010 r. w sprawie minimalnych warunków utrzymywania zwierząt gospodarskich innych niż te, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej. (Dz.U. 2010r. Nr 116, poz. 778)

Do unijnego prawa zaliczamy:

1. Dyrektywa Rady 98/58/WE  z dnia 20 lipca 1998r. dotycząca ochrony zwierząt hodowlanych.
2. DYREKTYWA RADY 2008/119/WE z dnia 18 grudnia 2008 r. ustanawiająca minimalne normy ochrony cieląt

Wymogi dotyczące żywienia

Bydło musi otrzymywać pasze których rodzaj i ilość powinna być dostosowana do wieku, masy ciała kierunku użytkowania i potrzeb fizjologicznych. Każdy hodowca ma obowiązek  sporządzona dawki pokarmowej dla posiadanych grup zwierząt. Receptury produkowanej paszy muszą być dostępne nie tylko dla potrzeb kontroli ale przede wszystkim w razie nagłej nieobecności osoby obsługującej zwierzęta.

Bydło powinno otrzymywać paszę minimum dwa razy na dobę.

Zwierzęta utrzymywane grupowo w pomieszczeniach i nie karmione do woli lub z automatycznych stacji paszowych muszą mieć zapewnioną możliwość jednoczesnego dostępu do paszy.

Sprzęt do karmienia i pojenia musi być zaprojektowany, skonstruowany, umieszczony i konserwowany w sposób minimalizujący możliwość zatrucia (zanieczyszczenia) paszy i wody.

Każde cielę powinno otrzymać siarę w możliwie jak najkrótszym czasie po urodzeniu, a w każdym przypadku w ciągu pierwszych sześciu godzin życia. W siarze znajdują się przeciwciała i inne niezbędne składniki które istotnie wpływają na przeżywalność i późniejszą wydajność produkcyjną cieląt.

Po zakończeniu 2 tygodnia życia cielęta powinny mieć zabezpieczoną wystarczającą ilość żelaza, aby zapewnić średni poziom hemoglobiny we krwi w wysokości co najmniej 4,5 mmola/litr. Oprócz żelaza cielęta powinny otrzymać w tym okresie pasze włókniste. Mimimalna ilość paszy włóknistej powinna wzrastać wraz z wiekiem cielęcia od 50 g do 250 g pasz włuknistych dziennie w wieku od 8 do 20 tygodnia życia. Nakaz takiego sposobu żywienia zabrania jednocześnie chowu cieląt na białe mięso a co za tym idzie cielęta nie mogą mieć założonych kagańców.

Wymogi dotyczące pojenia

Od 2 tygodnia życia bydło powinno mieć stały dostęp do wody.

Urządzenia do pojenia instaluje się w sposób zabezpieczający przed wylewaniem się.

Sprzęt i urządzenia do karmienia i pojenia muszą byćwykonane z materiałów nieszkodliwych dla zdrowia zwierząt i ludzi. Zarówno stół paszowy (koryta) jak i poidła powinny być: regularnie czyszczone i dezynfekowane; w dobrym stanie technicznym i sanitarnym; skonstruowane i rozmieszczone w sposób zapobiegający zanieczyszczaniu znajdujących się w nich paszy i wody; sprawdzane  co najmniej raz dziennie, a wykryte usterki niezwłocznie usuwane.

Wymogi dotyczące obsługi i pielęgnacji zwierząt

Od osób które zajmują się bydłem wymagane jest posiadanie doświadczenia zdobytego w wyniku praktyki w gospodarstwie rolnym (własnym, jako pracownik, itp.) lub posiadanie wykształcenia rolniczego, zootechnicznego, weterynaryjnego lub ukończenie specjalistycznych szkoleń.

Przy przepędzaniu zwierząt niedopuszczalne jest używanie ostrych i twardych przedmiotów do poganiania zwierząt. Wykonywane zabiegi powodujące krótkotrwałe zranienie i cierpienie mogą mieć tylko charakter:  identyfikacyjny, pielęgnacyjny i zapewniający bezpieczne postępowanie ze zwierzętami.

Bydło w gospodarstwie powinno być doglądane pod kontem sprawdzenia zdrowia co najmniej raz dziennie. Wyjątkiem są cielęta w budynkach inwentarskich które należy skontrolować co najmniej dwa razy. Aby dozór bydła w pomieszczeniach inwentarskich był możliwy o każdej porze dnia i nocy budynki inwentarskie należy zabezpieczyć w oświetlenie stałe lub przenośne (latarka).

Zwierzęta podejrzane o chorobę, chore, cierpiące,należy otoczyć natychmiastową opieką. Jeśli opieka właściciela nie przynosi pozytywnych rezultatów należy wezwać lekarza weterynarii. Jeśli wymaga tego jego stan zdrowia należy zapewniając mu równocześnie suche, czyste i wygodne miejsce. W razie potrzeby należy izolować chore zwierzę.

W gospodarstwie zabiegi weterynaryjne na zwierzętach mogą być wykonywane wyłącznie przez uprawnioną osobę.

Wymogi dotyczące budynków i pomieszczeń inwentarskich

Budynki i pomieszczenia inwentarskie są: utrzymywane w czystości; zbudowane z materiałów nieszkodliwych dla zdrowia zwierząt i ludzi; zbudowane tak, że nie ma żadnych elementów wystających, ostrych itp., powodujących zranienie lub cierpienie zwierząt; właściwie skonstruowane celem zabezpieczenia potrzeb termicznych zwierząt.

Podłogi, na których przebywają zwierzęta muszą być gładkie, nie śliskie, stabilne, równe.

Oświetlenie

Zwierzęta nie mogą przebywać cały czas w ciemnościach. Pomieszczenia inwentarskie powinny być oświetlane światłem naturalnym lub światłem sztucznym. Cielęta muszą mieć zapewnione oświetlenie odpowiadające oświetleniu naturalnemu w godzinach 9⁰⁰ – 17⁰⁰ tj. około 8-16 W/m² światła żarowego lub 2 – 4 W/m² światła jarzeniowego lub/i stosunek powierzchni oszklonych do podłogi: 1:18/20.

Wentylacja

Posiadany system wentylacji musi być sprawny i spełniać swoje zadanie. Jeśli gospodarstwo posiada system wentylacji mechanicznej, musi posiadać system wentylacji awaryjnej i posiadać system ostrzegawczy (alarmowy).

Stężenie gazów w budynkach inwentarskich powinno być utrzymane na poziomie nieszkodliwym dla bydła. Maksymalne poziomy stężeń gazów nie mogą przekroczyć:

ü  H₂S (siarkowodór)- do 5 ppm;

ü  NH₃ (amoniak) – do 20 ppm;

ü  CO₂ (dwutlenek węgla) – do 3000 ppm,

Wszystkie czynności w pomieszczeniach inwentarskich powinny być wykonywane w sposób minimalizujący powstawanie kurzu,  natomiast nagromadzony kurz powinien być regularnie usuwany.

Miejsce w którym zwierzęta leżą i wypoczywają nie może na nie wpływać negatywnie. Zwierze nie powinno go unikać. Legowisko powinno być bezpieczne i nie powodować zranień ciała. Legowisko powinno być czyste i suche, a wielkość jego powierzchni powinna pozwolić na to, żeby przebywające na nim zwierzęta mogły odpoczywać jednocześnie.

Powierzchnie, na których przebywają zwierzęta gospodarskie muszą zapewniać im swobodę ruchu. Zwierzęta na uwięzi muszą mieć możliwość swobodnego wstawania, kładzenia się i samooczyszczenia.

Minimalne powierzchnie dla bydła w zależności od systemu utrzymania są przedstawione w tabeli poniżej.

Przez minimalną powierzchnię  należy rozumieć przestrzeń nieograniczoną żadnymi przeszkodami np. korytami, wiadrami do pojenia, otworami ściekowymi i słupami.

Podane wartości są jednak najmniejsze jakie prawnie są dopuszczone. Nie należy się nimi sugerować przy budowie nowych obiektów inwentarskich. Nowe budowle inwentarskie powinny uwzględniać optymalne warunkami utrzymania poszczególnych ras bydła. Wymiary te zależą bezpośrednio od wysokości, długości i szerokości utrzymywanego bydła.

Dodatkowe wymogi dla cieląt (bydło do 6 miesiąca) w zakresie pomieszczeń inwentarskich

W pomieszczeniach zamkniętych cielęta utrzymuje się w kojcach pojedynczo lub grupowo. Pojedynczo można utrzymywać cielęta:

• do ukończenia 8 tygodnia życia (bez względu na ilość cieląt w gospodarstwie),
• w gospodarstwach posiadających mniej niż 6 cieląt jednocześnie (bez względu na wiek),
• cielęta chore, zranione bez względu na wiek (na polecenie lekarza weterynarii).

Przegrody w indywidualnych kojcach dla cieląt powinny być ażurowe. Tak aby cielęta przebywające obok siebie mogły się wzajemnie widzieć.

Do drugiego tygodnia życia cielęta powinny mieć zagwarantowaną suchą ściółkę.

Cielęta utrzymywane pojedynczo nigdy nie mogą być trzymane na uwięzi.

Ze względu na stadny charakter bydła, cielęta w pozostałych okresach powinny być utrzymywane grupowo. W przypadku cieląt utrzymywanych grupoworównież obowiązuje zakaz wiązania cieląt z wyłączeniem czasu pojenia mlekiem lub preparatem mleko-zastępczym na okres nie dłuższy niż 1 godzina, a stosowane w tym czasie uwięzie nie mogą ranić zwierząt.

Wymogi dotyczące utrzymania bydła na pastwisku

Zwierzętom utrzymywanym w systemie otwartym należy zapewnić schronienie przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi i drapieżnikami. W okresie zimowym w miejscach gromadzenia się zwierząt (np. wiata) – należy zapewnić ściółkę i niezamarzającą paszę i wodę.

Należy zdawać sobie sprawę że wyżej wymienione wymogi są minimalne. Nauka i praktyka hodowców wskazuje na coraz nowsze rozwiązania w zakresie dobrostanu zwierząt. Warto co pewien czas pogłębiać wiedzę na ten temat, bo oprócz lepszego samopoczucia zwierząt i ich zdrowia hodowca może również osiągnąć większą ich produktywność. Dobry hodowca zna zwierzęta swoje.

Stanisław Pater
KPODR w Minikowie