Czas zaplanować warzywnik na przyszły rok

Warzywnik jako miejsce pozyskiwania świeżych warzyw ma kluczowe znaczenie dla rodziny. Dlatego warto dobrze zaplanować jego położenie i wykonać niezbędne prace przygotowawcze, zwiększy to nasze szanse na wysokie plony.

O gród warzywny jako element zagrody wiejskiej odgrywa dziś znacznie mniejszą rolę niż kilkanaście czy kilkadziesiąt lat temu. Warto jednak zastanowić się nad tym, aby zagospodarować chociaż niewielki kawałek ziemi w naszym gospodarstwie i cieszyć się smakiem świeżych, a przede wszystkim zdrowych warzyw. Przy lokalizacji ogrodu warzywnego należy wziąć pod uwagę miejsce. Ważne jest, aby było oddalone od drogi (20–500 m), w miarę blisko domu, osłonięte od wiatru i nadmiaru słońca.

Podłoże

Najlepiej byłoby zrobić analizę gleby, żeby wiedzieć jak można by ją jeszcze wzbogacić, aby uzyskać lepsze plony. Ph gleby powinno być obojętne, w granicach 6–7. Niezależnie od tego należy ją wymieszać z nawozem organicznym. Szczególnie zalecany jest kompost. Przed założeniem warzywnika warto też posiać rośliny motylkowe, które jako nawóz zielony wzbogacą glebę w azot. Po wyznaczeniu miejsca na warzywnik należy rozplanować ilość zagonów (uwzględniamy jakie i ile roślin posadzimy/posiejemy) i rozplanować ścieżki. Szerokość grządki powinna być w granicach 120 cm, a ścieżki 30 cm. Aby podkreślić kształt ogródka można brzegi zagonów obsadzić niskimi roślinami, mogą to być kwiaty (np. aksamitka) lub postawić mały płotek drewniany czy obsadzić bukszpanem.

Zmianowanie i uprawa współrzędna

Zmianowanie (następstwo roślin uprawianych po sobie na tej samej powierzchni) powinno być co najmniej co 4 lata. Podstawowa zasada to nie uprawianie po sobie roślin z tej samej grupy i rodziny oraz o tej samej długości systemu korzeniowego. Zaleca się też co 4 lata posiać nawóz zielony (rośliny motylkowe).

Uprawa współrzędna to uprawiane koło siebie konkretnych gatunków roślin, które tworzą symbiozę. Przykłady wzajemnego oddziaływanie roślin przedstawia tabela. W międzyrzędziach zaleca się wysiew ziół (np. tymianek, szałwia, bazylia) lub kwiatów (np. aksamitka, nagietek), których obecność odstrasza niektóre szkodniki.

Sadzenie i siew

Możemy kupić w sklepie ogrodniczym gotowe rozsady niektórych warzyw, ale równie dobrze posiać samodzielnie w rozsadniku i w odpowiednim czasie wsadzić do gruntu. Pamiętajmy, aby rozsadę, którą mieliśmy w szklarni lub domu najpierw zahartować. Rośliny z rozsad najbezpieczniej jest wsadzić do gruntu w połowie maja. Siew nasion bezpośrednio do gruntu zalecany jest na koniec marca – początek kwietnia dla kiełkujących powoli i odpornych na niskie temperatury (marchew, pietruszka korzeniowa, groch, bób, rzodkiewka, sałata); w kwietniu: kapusta, brukselka, buraki, kalarepa; po 15 maja: dyniowate (w tym ogórki), fasola. Przed przystąpieniem do siewu spulchniamy grządkę, grabimy. Warzywa na podporach prowadzimy tak, by uzyskać jeden pęd główny. Podpory powinny być dostosowane do docelowej wielkości rośliny.

Warto zaplanować jedno stałe miejsce w warzywniku, gdzie będą rosły rośliny wieloletnie typu rabarbar, szczypiorek, zioła. Jeśli chodzi o zioła zaplanujmy dla nich miejsce w ogrodzie nie tylko ze względu na właściwości odstraszające szkodniki. Pamiętajmy o ich szerokim wykorzystaniu w kuchni, jak i leczeniu różnych schorzeń.

Szybko rosnące warzywa jak koper, rzodkiewka, sałata warto wysiewać sukcesywnie, żeby cieszyć się ich smakiem cały sezon.

Warzywa i zioła można też sadzić razem z kwiatami ozdobnymi tworząc tym samym barwne i ciekawe kompozycje. Można też warzywnik upiększyć nie tylko ziołami, ale ozdobnymi, kolorowymi roślinami z rodziny dyniowatych.

Walka ze szkodnikami i chorobami

Metody agrotechniczne to m.in. zmianowanie, uprawa współrzędna, nawożenie kompostem, wybór odmian odpornych na choroby, ekologiczne zabiegi uprawowe.

Metody mechaniczne to haczkowanie, zbieranie i niszczenie szkodników, stosowanie przynęt i pułapek na szkodniki.

Metody biologiczne i biotechniczne to naturalne preparaty na bazie ziół, syntetyczne preparaty biologiczne, korzystanie w zabiegach z kalendarza księżycowego, tworzenie korzystnych warunków do rozwoju pożytecznych owadów

Przed gryzoniami nasze uprawy możemy chronić stosując różnego rodzaju pułapki lub sadząc rośliny odstraszające, np. groszek żółty.

Podniesione rabaty

Doskonale sprawdzą się, kiedy chcemy posadzić rośliny na podłożu, gdzie jest bardzo słaba lub gliniasta gleba. Można je zrobić z kamienia, cegły bądź w drewnianych skrzyniach. Trzeba tu pamiętać o wykonaniu drenażu i zapewnić odpływ nadmiaru wody. Aby wykonać taką rabatę najpierw wykopujemy rowek pod fundamenty ścian. Ziemię przekopujemy i mieszamy z kompostem, dodatkowo można dodać żwir. Ściany tworzymy z kamienia lub cegieł pozostawiając puste spoiny nad poziomem podłoża, a w przypadku drewna wywiercamy otwory. Chodzi tu o odpływ nadmiaru wody. Układamy warstwami kompost lub ziemię o grubości ok. 15 cm mocno ubijając każdą warstwę. Kiedy osiągniemy pożądaną wysokość podlewamy wodą i możemy przystąpić do siewu.

Tabela nr 1 Przykłady wzajemnego oddziaływania roślin (oprac. Bożena Błaszczyńska)

sąsiedztwo korzystne	Roślina	Sąsiedztwo niekorzystne
kalarepa, cebula, por, fasola	buraki	marchew, ziemniaki, szpinak
por, sałata, buraki, marchew, kapustne, ogórki, koper	cebula	fasola, groch
marchew, seler, por, kalafior	fasola	kminek, cebula
rzodkiewka, fasola, seler, marchew	groch	cebulowe
rośliny aromatyczne	kapustne	rzodkiewka, marchew, pomidory
cebula, kapustne, sałata, ogórki, kukurydza, marchew	koper	fasola, rzodkiewka, koper włoski
sałata, cebula, por, groch, fasola	marchew	kapustne, buraki, ziemniaki
rzodkiewka, sałata, seler, kalarepa	ogórek	pomidory, ziemniaki
pomidory	pietruszka	sałata
pietruszka, seler, cebula	pomidor	rzodkiewka, kalarepa
cebula, fasola, sałata, seler, buraki, marchew	por	seler
groch, sałata	rzodkiewka	pomidory, kapustne
rzodkiewka, marchew, koper, kapustne	sałata	pietruszka
fasola	seler	Por,bób, ziemniaki
kapusta, fasola, groch, kukurydza	ziemniaki	marchew, słonecznik, dynia, mak, wiśnie, maliny, pomidory

Iwona Zaborowska
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Fot. M. Rząsa