Koniec nieuczciwych praktyk w handlu surowcami rolnymi
29 października br. przekazano do podpisu Prezydentowi RP projekt zmiany ustawy z 15 grudnia 2016 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (Dz.U. z 2017 r. poz. 67, ze zm.). Zaproponowane zmiany mają na celu wyeliminowanie stosowania nieuczciwych praktyk handlowych w całym łańcuchu dostaw surowców rolnych i żywności.
Ustawodawca planuje objęcie przepisami ustawy wszystkich relacji handlowych między dostawcą a nabywcą, a także zapewnienie anonimowości stronie zgłaszającej zawiadomienie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.
Istotną zmianą jest wykreślenie kryteriów, jakie muszą być spełnione łącznie, aby ustawa miała zastosowanie. Przede wszystkim uchylony zostanie przepis odnoszący się do kryterium: „łączna wartość obrotów między nimi w roku wszczęcia postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową lub w którymkolwiek z 2 lat poprzedzających rok wszczęcia postępowania przekracza 50 000 zł” oraz odnoszący się do kryterium wielkości obrotu 100 000 000 zł w przypadku obrotu nabywcy lub dostawcy, który stosował praktykę nieuczciwie wykorzystującą przewagę kontraktową. Efektem tych zmian będzie znaczące poszerzenie kręgu podmiotów podlegających ustawie. Zdaniem ustawodawcy, obecne progi finansowe są zbyt wysokie i mogły przyczynić się do nadmiernego zawężenia sytuacji, względem których ustawa mogła być zastosowana.
W znowelizowanej ustawie nastąpi również uproszczenie definicji przewagi kontraktowej, w sposób jednoznaczny określone jako występowanie znacznej dysproporcji w potencjale ekonomicznym nabywcy względem dostawcy albo dostawcy względem nabywcy. Ustawodawca zwrócił uwagę na fakt, że wśród uczestników łańcucha dostaw żywności często występuje nierównowaga ekonomiczna. Z jednej strony bowiem mamy do czynienia z silnymi ekonomicznie, skonsolidowanymi podmiotami handlowymi, takimi jak np. sklepy wielkopowierzchniowe, podmioty sektora dystrybucji i przetwórstwa, a z drugiej strony występują znacznie słabsi, rozdrobnieni rolnicy. W obecnym stanie prawnym podmioty z silniejszą pozycją ekonomiczną mają możliwość wykorzystania swojej przewagi i wymuszenia na słabszej stronie niekorzystnych warunków współpracy. Mamy również do czynienia ze zjawiskiem przerzucania na słabszych partnerów ryzyka handlowego. Dlatego właśnie w projekcie ustawy zaproponowano ogólną definicję przewagi kontraktowej. Zdaniem ustawodawcy przyczyni się to do wyeliminowania niekorzystnego położenia wielu producentów rolnych dostarczających produkty rolno‑spożywcze względem silniejszych partnerów handlowych. Ponadto zmiany ustawowe znacznie ułatwią postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, gdyż nie będzie potrzeby zbadania, czy istnieją wystarczające i faktyczne możliwości zbycia lub nabycia produktów rolnych u innego nabywcy lub dostawcy. Ważne natomiast będzie to, czy dany przedsiębiorca nie wykorzystuje swojej pozycji ekonomicznej wobec słabszego kontrahenta.
Istotna zmiana polega również na poszerzeniu kręgu podmiotów uprawnionych do zgłoszenia zawiadomienia o podejrzeniu stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Według obecnie obowiązujących przepisów, zawiadomienie takie może zgłosić Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów tylko przedsiębiorca, który podejrzewa stosowanie takich praktyk wobec siebie. W świetle zaproponowanej zmiany każdy będzie mógł zgłosić takie zawiadomienie i to nie tylko na piśmie, gdyż rozszerzono formę zgłoszenia. Ponadto w projekcie ustawy wprowadza się przepisy, że dane identyfikujące zgłaszającego zawiadomienie nie podlegają ujawnieniu stronom postępowania na żadnym jego etapie. Należy jednak pamiętać, że wprowadzony przepis nie zmienia obowiązującego sposobu prowadzenia postępowania, a co za tym idzie, nie ogranicza udziału strony, której zarzucono stosowanie nieuczciwych praktyk w postępowaniu oraz nie ogranicza jej prawa do obrony.
Powyższe zmiany mają na celu przede wszystkim wzmocnienie pozycji rolnika w relacjach z handlem i przetwórcami poprzez ograniczenie nieuczciwych praktyk handlowych, a nawet całkowite ich wyeliminowanie.
Monika Bauza, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
