Przydomowa uprawa ziół

Niemal każdego dnia korzystamy z dobrodziejstw, jakie dają nam zioła. Wykorzystywane są w żywieniu, medycynie i kosmetyce. Zawsze cenione przez nasze babcie i prababcie, dziś wracają ponownie do łask.

Można by powiedzieć, że zaczęła się nowa moda na naturę, a tym samym na zioła. Prawie każda gospodyni chcąc urozmaicić smak potraw ma w kuchni kilka ulubionych ziół, w naszych apteczkach też coraz więcej leków ziołowych czy podobnych specyfików pochodzenia naturalnego.

Zioła to rośliny nie wymagające szczególnej uwagi jeśli chodzi o uprawę. Najważniejsze, aby nie dopuścić do przesuszenia gleby i regularnie ją odchwaszczać. Wystarczy zagospodarować niewielki kawałek żyznej, przepuszczalnej, próchnicznej ziemi w dość słonecznym (niektóre gatunki dobrze rosną w półcieniu), zacisznym miejscu. Jeśli mamy glebę gliniastą, ciężką, to najlepiej byłoby zrobić podwyższone rabaty, aby zapobiec nadmiernemu gromadzeniu się wody. Najlepsza na uprawę ziół będzie strona południowa naszego ogrodu. Dobrze, żeby ogródek ziołowy znajdował się blisko domu, jak najbliżej kuchni, abyśmy zawsze mieli je pod ręką. Z drugiej strony są zioła aromatyczne, które dobrze by było ulokować w pobliżu tarasu, kącika wypoczynkowego. Glebę pod uprawę ziół należy dobrze przekopać, usunąć chwasty i rozgrabić. Przygotowując stanowisko dobrze jest wiosną nawieść kompostu bądź obornika, nawożenie mineralne nie jest konieczne. Siew można rozpocząć w marcu/kwietniu, a sadzenie w kwietniu po przymrozkach. Najlepiej sadzić zioła po kilka sztuk jednego gatunku i w rzędach. Sadzonki umieszczamy w ziemi tak głęboko, jak rosły w doniczkach, a nasiona umieszczamy do 1,5 cm pod powierzchnią gleby. Należy zwrócić uwagę na zioła silnie rosnące (potrzebują więcej miejsca) i wolno rosnące. Warto wydzielić stanowiska na zioła jednoroczne i wieloletnie. Niektóre mogą w naszym klimacie zimą wymarzać (melisa, lawenda, szałwia), dlatego należy je późną jesienią okryć, np. gałązkami drzew iglastych. Gatunki krzewiące się wczesną wiosną można przyciąć. Zioła łatwo rozsiewają się same, dlatego jeśli chcemy tego uniknąć warto przycinać kwiatostany zanim pojawią się nasiona. Zioła uprawiane dla liści nie powinny kwitnąć, gdyż tracą swoje właściwości (np. cząber, bazylia, tymianek). Natomiast w niektórych przypadkach wskazane jest pozostawienie pąków kwiatowych (majeranek). Pamiętajmy, aby w razie pojawienia się szkodnika ograniczyć się do stosowania ekologicznych sposobów walki z nieprzyjacielem. Najlepiej zlać roślinę silnym strumieniem wody.

Zioła można dowolnie formować dlatego doskonale nadają się do ogrodów formalnych. Możemy symetrycznie ustawiać rabaty. Sadzić zioła oddzielając inne nasadzenia, co dodaje uroku naszemu ogródkowi. Dobrze komponują się z różą czy pelargonią angielską. Dodatkowo można ustawić kompozycje z ziół w donicach. Do takiego ogrodu doskonale nadają się rzeźby, murki, fontanny. Zioła o zdrewniałych pędach (szałwia, tymianek, rozmaryn) mogą być wykorzystane na niskie żywopłoty i obwódki. Nadają się tu też zioła jednoroczne i dwuletnie, jak: pietruszka, bazylia.

Nie mając miejsca w ogrodzie lub gdy warunki glebowe nie są sprzyjające można zioła posadzić/zasiać w doniczkach. Warunki uprawy są takie same jak w gruncie. Należy pamiętać o ograniczonym polu rozrostu roślin, dlatego nie sadzimy ich zbyt gęsto. Zaleta takiej uprawy jest taka, że zimą możemy doniczkę przenieść do domu i cieszyć się smakiem i aromatem niektórych ziół cały rok.

Zioła zbieramy przed kwitnieniem, w pogodny dzień wybierając mniejsze, nieuszkodzone i nieprzewiędnięte liście. Zebrane liście płuczemy w wodzie i osuszamy, a całe pędy związujemy i suszymy w suchym, osłoniętym od wiatru miejscu. Możemy również zioła konserwować w olejach, occie czy zamrozić.

Właściwości wybranych ziół

Mięta. Wiele odmian i gatunków. Ma właściwości przeciwbakteryjne. Wzmaga trawienie, pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Zapobiega gazom i wzdęciom. Nadaje się do suszenia na herbatki, na napary, do nalewek i jako dodatek smakowy. Olejek miętowy ma właściwości odkażające. Odstrasza komary.

Majeranek. Roślina przyprawowa. Stosowany przy problemach trawiennych, jako środek przeciwzapalny, wiatropędny, wzmagający wydzielanie soków żołądkowych. Stosowany w aromaterapii, jak i inhalator.

Czosnek niedźwiedzi. Dzięki obecności związków siarki ma właściwości przeciwnowotworowe, przeciwwirusowe i antybakteryjne. Obniża poziom cholesterolu i zmniejsza ryzyko wystąpienia zakrzepów krwi. Wspomaga trawienie i zapobiega wzdęciom.

Tymianek. Wykazuje działanie wykrztuśne, przeciwzapalne, rozkurczowe, napotne, wzmacniające i uspokajające. Szczególnie pomocny w leczeniu kaszlu. Roślina przyprawowa.

Cząber. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybowe, przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe, przeciwbólowe i antyoksydacyjne. Powstrzymuje nadmierną fermentację w jelitach oraz wzdęcia, poprawia trawienie. Jest znakomitą przyprawą do potraw ciężkostrawnych.

Melisa lekarska. Pomocna przy leczeniu  stanów nerwicowych i depresjach. Korzystnie wpływa na trawienie i poprawę apetytu. Stosowana w postaci okładów łagodzących urazy, owrzodzenia, obrzęki, ukąszenia owadów oraz bóle stawów.  Roślina przyprawowa. Napary z liści melisy są stosowane w zastępstwie herbaty.

Bazylia. Wzmacnia układ odpornościowy. Korzystnie wpływa na układ trawienny i oddechowy. Wspomaga pracę serca, działa przeciwbólowo, przeciwbakteryjnie i przeciwdepresyjnie. Roślina przyprawowa. Olejek eteryczny używany jest w przemyśle perfumeryjnym do wyrobu perfum i mydła. Odstrasza owady.

Oregano (lebiodka pospolita). Ma działanie wykrztuśne, dezynfekujące, przeciwbiegunkowe, moczopędne, przeciwskurczowe, wiatropędne, odtruwające. Stosowana w postaci olejku do płukania gardła, przy trudno gojących się ranach skóry i świądzie. Napar stosuje się przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, niedoczynności wątroby. Roślina przyprawowa. Składnik kosmetyków.

Trawa cytrynowa. Jadalną częścią są bulwy i podstawa liści. Dodatek dań pikantnych, do zaparzania jako herbata i do napoi. Ma działanie relaksujące, poprawia koncentrację i wzmaga przemianę materii. Stosowana w leczeniu opryszczki i stanów zapalnych skóry.

Kminek. Popularna roślina przyprawowa. Stosowana przy wzdęciach, zaparciach, bólach brzucha. Polecany matkom karmiącym ze względu na właściwości mlekopędne.

Szałwia lekarska. Pomocna na kobiece dolegliwości. Pozytywnie działa na cerę. Wpływa na poprawę apetytu i trawienia. Płukanka z szałwii pomaga przy aftach, pleśniawkach, stanach zapalnych dziąseł. Stosowana w inhalacjach przy kaszlu.

Zioła mają wiele właściwości leczniczych, są łatwo dostępne i tanie w stosunku do leków aptecznych, ale pamiętajmy, aby stosować je z rozwagą.

Iwona Zaborowska
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego