Rzepak jary tylko w razie konieczności
Uprawa rzepaku jarego nie jest normą w naszych warunkach klimatycznych, lecz niekiedy staje się koniecznością. Dzieje się tak w przypadku wymarznięcia rzepaku ozimego, w którym zastosowano jesienny zabieg chwastobójczy wykluczający wprowadzenie do uprawy zbóż jarych.
Rzepak jary plonuje znacznie gorzej niż ozimy ze względu na krótszy okres wegetacji i dużą wrażliwość na suszę, szczególnie w okresie kwitnienia. Uzyskany plon jest przeważnie niższy o 35–40% od formy ozimej. Najlepiej udaje się na glebach próchnicznych dobrze magazynujących wodę. Do najważniejszych wad uprawy rzepaku jarego należy zaliczyć także uciążliwe zwalczanie chwastów.
Ma też zalety, pozostawia bardzo dobre stanowisko dla roślin zbożowych, ma niższe potrzeby pokarmowe i mniejszą podatność na choroby niż odmiany ozime, co powoduje mniejsze zazwyczaj nakłady.
W przypadku likwidacji rzepaku ozimego nie należy wykonywać orki wiosennej, która przesusza glebę. Najlepiej przy użyciu agregatu dokładnie zniszczyć przemarznięte rośliny i przygotować stanowisko pod siew rzepaku jarego. Nie wolno wsiewać rzepaku jarego w przerzedzony rzepak ozimy z powodu różnicy w dojrzewaniu, która czasami dochodzi do półtora miesiąca. Poza tym sprzyja to rozwojowi chorób i szkodników. Im wcześniej wysieje się rzepak jary, tym mniej będzie narażony na skutki suszy.
Termin siewu rzepaku jarego pokrywa się z okresem siewu jęczmienia jarego (koniec marca – początek kwietnia). Wskaźnikiem fenologicznym siewu jest pojawianie się listków na agreście. Zbyt wczesny siew opóźnia wschody i powoduje ich nierównomierność. Opóźnienie siewu zmniejsza wykorzystanie zasobów wody pozimowej oraz naraża plantacje na straty spowodowane przez szkodniki.
Rzepak jary wysiewa się w ilości około 4–7 kg nasion na 1 ha. Normę wysiewu dobiera się tak, aby po wschodach uzyskać 100–150 roślin na 1 m2. Mniej nasion można wysiać na glebach żyźniejszych, natomiast wyższe normy wysiewu należy zastosować na słabszych glebach, przy opóźnionym terminie siewu i w bardziej suchych rejonach.
Nasiona rzepaku jarego sieje się płytko ok. 1,5–2 cm. Głębszy siew na ok. 3 cm wykonujemy, gdy gleba jest przesuszona. Zbyt głęboki i gęsty siew powoduje opóźnione i nierówne wschody oraz sprzyja rozwojowi chorób.
Nawożenie przesiewanego rzepaku jarego ogranicza się do zastosowania azotu w dawce 80 kg N/ha przedsiewnie. Przy 100–130 kg N/ha stosuje się dawki dzielone. Dawka przedsiewna stanowi wtedy 1/3 całej dawki. Na prawidłowy rozwój roślin i wielkość plonu znaczący wpływ ma siarka. Dawka jej powinna stanowić 15–20% całkowitej dawki azotu. Można zastosować siarczan amonu w dawce 80–100 kg/ha (19–24 kg S/ha).
Niedobory mikro- i makroelementów mogą być eliminowane przez dolistne nawożenie i dokarmianie plantacji odpowiednimi nawozami w fazie 6–8 liścia właściwego, fazie zwartego pąka i fazie zielonej łuszczyny. Dolistne nawożenie i dokarmianie roślin można połączyć z zabiegiem insektycydowym.
Rzepak jary jest mniej narażony na choroby grzybowe niż ozimy. Ze względów ekonomicznych zalecany jest jeden zabieg fungicydowy Horizonem 250 EW w okresie intensywnego wzrostu, gdy rzepak jary osiągnie wysokość 30–50 cm, w dawce 1 l/ha. Preparat ten skutecznie zwalcza choroby grzybowe i korzystnie wpływa na pokrój rośliny i plon.
Plantacja rzepaku jarego, tak jak ozimego, narażona jest na szkody wyrządzane przez szkodniki. Już w okresie wschodów roślinom zagrażają pchełki. Kolejnymi, groźnymi szkodnikami są słodyszek i mszyca kapuściana. Inwazja mszyc następuje zazwyczaj po łagodnych zimach oraz suchej i ciepłej wiośnie. Nieraz tworzą liczne kolonie na spodniej stronie liści i wymaga to wykonania nawet kilku zabiegów insektycydowych.
Większe straty w rzepaku jarym niż ozimym może spowodować słodyszek rzepakowy, który w wyniku kilku masowych nalotów może znacznie uszkodzić plantację i obniżyć plon.
W takim przypadku zabiegi insektycydowe stają się konieczne.
Groźne są także szkodniki łuszczynowe: chowacz podobnik i pryszczarek kapustnik. Bardzo groźne dla rzepaku jarego są larwy gnatarza, które mogą całkowicie zniszczyć plantację. Aby temu zapobiec konieczna jest obserwacja plantacji i w przypadku stwierdzenia przekroczenia progu szkodliwości przez któryś z agrofagów wykonanie zabiegu ochronnego insektycydem zalecanym przez Instytut Ochrony Roślin. Wykonując zabieg należy przestrzegać przepisów bhp oraz okresu karencji i prewencji dla danego preparatu.
Zbigniew Skruszewicz
KPODR Minikowo, Oddział w Zarzeczewie, PZDR w Kowalu
