Choroby i szkodniki w kukurydzy

Zbyt częsta uprawa kukurydzy, jak i innych roślin zbożowych na tym samym polu sprzyja rozwojowi chorób i szkodników. Aby zminimalizować ich skutki w postaci utraty plonu oraz pogorszenia jego jakości należy prowadzić prawidłową agrotechnikę i właściwą ochronę roślin.

W uprawie kukurydzy spotykamy się z takimi chorobami, jak: zgorzel siewek, zgnilizna korzeni i zgorzel podstawy łodyg, fuzarioza kolb kukurydzy, głownia guzowata kukurydzy i drobna plamistość liści kukurydzy.

Zgorzel siewek
Choroba ta jest powodowana przez grzyby chorobotwórcze przeżywające na resztkach pożniwnych w glebie i materiale siewnym.

Objawami są żółknięcie oraz brunatnienie występujące na korzeniach i podstawie łodyg. Uszkodzenia te prowadzą do zamierania roślin i przerzedzania łanu.

Zgnilizna korzeni i zgorzel podstawy łodygJest to jedna z najgroźniejszych chorób kukurydzy, powodowana jest przez grzyby.

Pierwszymi objawami są: żółknięcie i zahamowanie wzrostu roślin. Zmiany te występują u podstawy łodygi w postaci przewężenia z widocznymi brunatnymi plamami oraz czerwienienie korzeni. Na chorych roślinach od dołu ku górze zamierają liście. Charakterystycznym objawem tej choroby jest to, że kolby mogą zwisać ku dołowi.

Fuzarioza kolb kukurydzy
Choroba ta jest efektem wcześniejszego zaatakowania roślin przez zgniliznę korzeni i zgorzel podstawy łodyg.

Opanowuje górne części roślin – liście okrywowe kolby i kolby w dojrzałości mleczno-woskowej. Silnie porażona kukurydza pęka oraz zmienia się jej barwa na różowoczerwoną, czerwonobrązową.

Choroba ta nie powoduje strat w plonie, lecz pogarsza jego jakość. Sprzyja jej ciepła i wilgotna pogoda.

Głownia guzowata kukurydzy
Powodowana jest przez grzyby zimujące w glebie na resztkach pożniwnych, a także na ziarnie siewnym. Jej rozwojowi sprzyja ciepła i deszczowa pogoda w okresie letnim.

Objawy choroby obserwujemy na liściach, łodygach oraz kolbach w postaci narośli o różnej wielkości. Kolby zaatakowane przez głownię nie wytwarzają ziarna.

Drobna plamistość liści kukurydzy
Powodowana jest przez zarodniki grzyba zimującego na resztkach pożniwnych i na ziarnie siewnym.

Choroba objawia się małymi plamkami (o średnicy 1-4 mm) z czerwonobrunatną obwódką. Początkowo plamy są pojedyncze, a następnie zlewają się ze sobą, atakując znaczną część powierzchni liści, pochwy i liści okrywających kolby. Przy dużym nasileniu choroby obserwuje się zamieranie i przedwczesne dojrzewanie roślin.

Ochrona kukurydzy przed chorobami jest ograniczona, polega głównie na zaprawianiu ziarna przed siewem, przestrzeganiu zasad prawidłowej agrotechniki, rezygnacji z uprawy kukurydzy po kukurydzy i wysiewaniu mieszańców odpornych na choroby.

Poza chorobami na plantacjach kukurydzy występują szkodniki: drutowce, omacnica prosowianka, ploniarka zbożówka, ploniarka gnijka, rolnice, śmietka kiełkówka i zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa.

Drutowce
Wyrządzają szkody w okresie kiełkowania nasion uszkadzając ziarniaki i kiełki częściowo bądź całkowicie, przegryzają korzenie, w wyniku czego młode siewki obumierają.

Larwy chrząszczy są barwy żółto-pomarańczowej z trzema parami nóg. Dorosły chrząszcz osiąga długość (7-10 mm), jest barwy brunatno-szarej. Larwy, jak i osobniki dorosłe zimują w glebie.

Zwalczanie: zaprawianie materiału siewnego, stosowanie zoocydów doglebowo oraz metody agrotechniczne, jak stosowanie głębokiej orki i częste spulchnianie gleby, stosowanie właściwego nawożenia mineralnego.

Omacnica prosowianka
Objawami żerowania omacnicy są otwory o średnicy 3-4 mm w łodygach i kolbach. Zaatakowane przez gąsienice rośliny łamią się.

Osobnik dorosły omacnicy jest motylem o rozpiętości skrzydeł od 25 do 30 mm, gąsienice mają długość 25- 30 mm, są barwy żółto-brązowej. Gąsienice zimują w resztkach pożniwnych lub łodygach chwastów. W maju przepoczwarczają się i w połowie czerwca wylatują jako motyle.

Zwalczanie chemiczne – po przekroczeniu progu szkodliwości, gdy stwierdzi się 6-8 złóż jaj na 100 roślinach w przypadku uprawy kukurydzy na ziarno lub uszkodzonych 30-40% roślin uprawianych na kiszonkę. Chemiczna ochrona jest możliwa, jeśli na plantacji pozostawione są drogi przejazdowe dla ciągnika i opryskiwacza o belkach podnoszonych o około 0,5 m ponad rośliny.

Metody agrotechniczne – zrównoważone nawożenie azotem, szybkie rozdrobnienie i przyoranie resztek pożniwnych, stosowanie odpowiedniego następstwa roślin.

Ploniarka zbożówka
Szkodnik ten to muchówka o długości 2 mm, larwy mają około 4 mm długości, są beznogie i bezgłowe. Największe uszkodzenia spowodowane przez larwy widoczne są na młodych roślinach w pobliżu wierzchołków wzrostu, uszkodzenia najlepiej widoczne są w fazie 5-6 liści.

Ploniarka gnijka
Szkodnik ten to muchówka o długości 2,5-3 mm, larwa długości 4,5 mm. Rośliny opanowane przez szkodniki są przyhamowane przy wzroście. Miejsca żerujące przez larwy gniją oraz skręcają się i przełamują. Szkodnik ten najliczniej występuje w rejonach upraw traw nasiennych.

Zwalczanie chemiczne stosujemy po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości, gdy w okresie wschodów do fazy 4 liści na roślinie wystąpi 1 larwa.

Metody agrotechniczne – wysiewanie mieszańców kukurydzy mniej podatnych, unikanie uprawy w pobliżu użytków zielonych i jęczmienia, siew kukurydzy w optymalnych terminach agrotechnicznych.

Rolnice
Szkody na uprawach wyrządzają gąsienice „barwienia szarego”, które osiągają długość 5 cm i żerują głównie nocą na korzeniach, łodygach oraz liściach. Uszkadzają młode rośliny, podgryzają rośliny w okolicy szyjki korzeniowej, mogą także wygryzać dziury w liściach. Uszkodzenia szyjki korzeniowej powodują przewracanie się roślin i ich zamieranie.

Cechą charakterystyczną jest to, że gąsienica wędruje w glebie od jednej do następnej rośliny, niszcząc całe rzędy kukurydzy.

Zwalczanie chemiczne po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwość i w czasie wschodów – 1 gąsienica na 1-2 m, w stadium 5-6 liści 1-2 gąsienice na 1 m.

Śmietka kiełkówka
To muchówka o długości 4-5mm, larwy o długości około 7 mm, są beznogie i bezgłowe. Największe szkody wyrządzają w okresie kiełkowania nasion uszkadzając nasiona i kiełki. Najczęściej atakowane są liścienie i wierzchołek wzrostu, występuje w całym kraju.

Zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa
Charakteryzuje się dużą zdolnością przystosowania się do nowych warunków, co sprzyja szybkiemu rozprzestrzenianiu się. Pierwsze owady w Polsce stwierdzono w 2005 roku na terenie woj. podkarpackiego. Obecnie stwierdzono występowanie na terenie woj. podkarpackiego, małopolskiego, śląskiego, lubelskiego, świętokrzyskiego, opolskiego i mazowieckiego.

Larwa żeruje na najcieńszych korzeniach oraz wewnątrz korzeni wyjadając ich rdzeń. Uszkodzenie korzeni prowadzi do wylegania i deformacji roślin, co utrudnia zbiór i przyczynia się do dużych strat w plonie.

Dorosłe owady odżywiają się pyłkiem, znamionami kwiatów oraz osłoniętymi ziarnami i tkanką liści, co zakłóca proces zapylenia i skutkuje słabo wytworzonymi kolbami.

Dorosłe chrząszcze występują w największym nasileniu w sierpniu i wrześniu, dorosły chrząszcz osiąga długość 4,2-6,8 mm.

Larwy pojawiają się od połowy maja do początku sierpnia. Larwa jest wydłużona 10-18 mm, koloru biało-kremowego z brązową głową.

Główną rośliną żywicielską jest kukurydza, może żerować na innych roślinach, jak niektóre gatunki traw, motylkowych i dyniowatych.

Zwalczanie chemiczne oraz metodami agrotechnicznymi:
obowiązkowe przeprowadzanie zabiegu chemicznego odpowiednimi preparatami zgodnie z zaleceniami WIORiN, stosowanie płodozmianu – zakaz uprawy kukurydzy po kukurydzy niszczenie samosiewów na polach, na których nie jest uprawiana kukurydza

Mieczysław Kwiatkowski
KPODR Minikowo,
Oddział w Zarzeczewie