Dobrostan świń

Podstawowe wymagania dotyczące ochrony dobrostanu świń mają swoje umocowanie w prawie Unii Europejskiej i zawierają się w dwóch dyrektywach: Dyrektywie Rady 98/58 dotyczącej ochrony zwierząt gospodarskich i Dyrektywie Rady 91/630 dotyczącej minimalnych norm ochrony świń.

W prawodawstwie polskim zasadniczym aktem normatywnym w zakresie ochrony zwierząt jest ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt. Artykuł pierwszy tej ustawy mówi, iż zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę. Ustawa reguluje sposób postępowania wobec zwierzęcia i nakłada na rolnika obowiązek zapewnienia zwierzęciu minimalnych warunków jego utrzymania i ochrony, a także zapewnienia zwierzętom takich warunków, które nie mogą powodować urazów i uszkodzeń ciała lub innych cierpień. Przepisy dotyczące warunków utrzymania świń reguluje Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy zostały określone w przepisach Unii Europejskiej. Rozporządzenie mówi, że świnie utrzymuje się w warunkach nieszkodliwych dla ich zdrowia oraz niepowodujących urazów, uszkodzeń ciała lub cierpień. Utrzymując zwierzęta należy zapewnić im swobodę ruchu, a w szczególności możliwość kładzenia się, wstawania oraz leżenia na czystym i suchym legowisku i zapewnić kontakt wzrokowy z innymi zwierzętami. Jedyna grupa świń, która może nie mieć kontaktu wzrokowego z innymi osobnikami to loszki i lochy w tygodniu poprzedzającym termin proszenia oraz w czasie proszenia. Minimalna powierzchnia podłogi w chlewniach musi być dostosowana do  grupy wiekowej, stanu fizjologicznego lub masy ciała (tabela poniżej).  

Minimalna powierzchnia podłogi dla loch i loszek utrzymywanych w kojcach grupowych powinna wynosić 2,25 m²/lochę i 1,64 m²/loszkę. Jeżeli obsada w kojcu jest mniejsza niż 6 loch lub loszek, to powierzchnia kojca musi być zwiększona o 10%, a gdy w kojcu jest 40 zwierząt i więcej, to powierzchnia przypadająca na jedno zwierzę może być zmniejszona o 10%. Jeżeli lochy i loszki prośne utrzymywane są na podłodze rusztowej, to z ogólnej powierzchni podłogi, przynajmniej 0,95 m2/loszkę i 1,3 m²/lochę musi stanowić podłoże pełne. W powierzchni podłogi pełnej można zastosować szczeliny kanalizacyjne maksymalnie w 15%.

Dla zwierząt utrzymywanych pojedynczo powierzchnia przypadająca na jednego osobnika powinna wynosić:

– co najmniej 6 m² dla knura dorosłego bez krycia w kojcu,

– co najmniej 10 m² dla knura dorosłego, w którym odbywa się krycie,

– co najmniej 3,5 m² dla lochy w okresie porodu i odchowu prosiąt ssących,

– dla lochy i loszki w sektorze krycia długość kojca odpowiadająca długości zwierzęcia powiększona o 0,3 m, nie mniej niż 2 m, szerokość 0,6 m (z możliwością swobodnego obrócenia się).

Kojec porodowy dla loch buduje się tak, aby zapewnić prosiętom swobodny dostęp do karmiącej lochy, wyposaża się go w przegrodę zapobiegającą przygnieceniu prosiąt i wydziela się część dla ich odpoczynku. Gniazdo dla prosiąt powinno mieć powierzchnię minimum 0,7 m2 i znajdować się w zasięgu wzroku lochy, ale nie bliżej niż 30 cm od jej legowiska. Prosięta odsadza się nie wcześniej niż w 28 dniu od dnia ich urodzenia chyba, że wystąpi zagrożenie zdrowia lochy lub prosięcia. Prosięta mogą być odsadzone w 21 dniu od dnia urodzenia, jeżeli po odsadzeniu zostaną umieszczone w pomieszczeniu uprzednio oczyszczonym, odkażonym i odizolowanym od pomieszczeń, w których utrzymuje się lochy. Jeżeli świnie będą utrzymywane na podłogach rusztowych, to należy pamiętać o zachowaniu odpowiedniej szerokości szczelin i beleczek rusztu. Szerokość szczelin w ruszcie nie może być większa niż:

– 11 mm dla prosiąt,

– 14 mm dla warchlaków, loszek i knurków hodowlanych,

– 18 mm dla tuczników,

– 20 mm dla loch i loszek po pokryciu.

Szerokość beleczek podłogi nie może być mniejsza niż:

– 50 mm dla prosiąt i warchlaków,

– 80 mm dla tuczników, loch i loszek po pokryciu.

Oprócz zapewnienia świniom odpowiednich powierzchni kojców musimy również zapewnić odpowiednią wymianę powietrza, tak aby nie przekraczać dopuszczalnego stężenia szkodliwych gazów. Stężenie gazów nie powinno być większe niż: 3 000 ppm dla dwutlenku węgla, 20 ppm dla amoniaku i 5 ppm dla siarkowodoru przy zachowaniu wilgotności względnej powietrza na poziomie 60–70%. Ważne jest również zapewnienie zwierzętom odpowiedniego oświetlenia o natężeniu minimum 40 luksów, z zachowaniem 8 godzinnego dnia. Każdy hodowca zajmujący się produkcją trzody chlewnej powinien tak utrzymywać zwierzęta, aby maksymalnie ograniczyć występowanie urazów, chorób, zapewniając jednocześnie odpowiedni poziom profilaktyki, szybkiej diagnostyki i skutecznego leczenia. Do zabiegów profilaktycznych wykonywanych rutynowo przez każdego hodowcę należy:

– Dokonywanie na bieżąco obserwacji zachowań zwierząt w celu eliminacji z kojca  sztuk agresywnych i podejrzanych o chorobę. Zwierzęta ranne i chore powinny być przeniesione do osobnych pomieszczeń, utrzymywane na ściółce i jak najszybciej poddane leczeniu.

– Kastracji knurków dokonywać do 7 dnia życia, jeżeli zabieg wykonywany jest po tym dniu to można tego dokonać wyłącznie po zastosowaniu środka znieczulającego podanego przez lekarza weterynarii.

– Skracania ogonów jak i kłów u prosiąt nie wolno wykonywać rutynowo, lecz tylko wtedy, gdy wystąpiły obrażenia wymion loch lub obgryzienia uszu, ogonów pozostałych świń. Zabiegi te muszą być wykonane przez lekarza weterynarii lub osobę przeszkoloną, doświadczoną w wykonywaniu takich zabiegów z użyciem właściwych środków i z zachowaniem właściwej higieny.

Wszystkie zabiegi wykonywane na zwierzętach należy odnotować w książce leczenia z podaniem nazwy zastosowanego leku i okresu karencji.

Przedstawione w niniejszym artykule wymogi dobrostanu stanowią w swojej istocie zbiór najbardziej podstawowych zasad postępowania ze zwierzętami, które mają w konsekwencji doprowadzić do tego, aby wypracować takie systemy chowu, w których maksymalizacja zysku z tytułu produkcji jest wynikiem spełnienia potrzeb biologicznych zwierząt, a nie bezwzględnej ich eksploatacji.

Stanisław Piątkowski
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Fot. M. Rząsa