Odchów cieląt kluczem do sukcesu

Jednym z wielu ważniejszych elementów w chowie bydła jest wychów cieląt. Daje on podstawy do tego, aby nasza przyszła rekordzistka cieszyła się dobrym zdrowiem,  płodnością czy długowiecznością. Cielę rozpoczyna okres życia w momencie zapłodnienia komórki jajowej w organizmie krowy. Od samego początku życia cielęcia krowa musi być zabezpieczona pod względem energii, białka, minerałów czy witamin. Niezmiernie ważnym etapem wzrostu jest moment przypadający na zasuszenie krowy. W tym okresie krowa powinna otrzymać paszę dobrą jakościowo. Istotne jest również tu podanie preparatu mineralno –witaminowego specjalnie dostosowanego do tego okresu. Po porodzie cielę powinno mieć jak najszybciej udrożnione nozdrza, odciętą (na wysokości 10 cm) i zdezynfekowaną pępowinę. Wg większości naukowców i praktyków cielę zaraz po wylizaniu przez krowę należy odstawić do indywidualnego kojca (stres związany z rozstaniem).  Kojce wg obowiązujących norm powinny być co najmniej tak szerokie, jak wysokość cielęcia w kłębie i co najmniej tak długie, jak 1,1 długości ciała cielęcia. Niedopuszczalne wg zasad dobrostanu jest wiązanie cieląt do 6 miesiąca życia. Cielęta zaraz po wycieleniu (ok. 0,5h – max 2h) powinny otrzymać siarę. Szybko i w odpowiedniej ilości podana siara istotnie zwiększa przeżywalność cieląt. Cielęta po urodzeniu nie mają odporności na choroby. Odporność ta jest zdobywana podczas picia siary w której znajdują się przeciwciała. Im szybciej będzie podana siara tym więcej przeciwciał dostanie się do organizmu cielęcia i będzie ono bardziej odporne na różne czynniki chorobotwórcze (Rys. 1).

     Obok prędkości podania siary ważna jest jej jakość. Przyjmuje się że siara ma najwięcej przeciwciał u krów wieloródek. Dobrym sposobem na sprawdzenie jakości siary jest wykorzystanie siaromierza (Rys. 2).

Rys. 2 Siaromierz

Ilość przeciwciał w siarze jest skorelowana z gęstością siary (Tab. 1).

Kolor miarki siaromierza	Ocena	Gęstość	Stężenie Ig (g/l)
Czerwony	Zła	< 1,043	< 39
Żółty	Dostateczna	1,044 – 1,056	42 – 77
Zielony	Dobra	1,057 – 1,070	80 – 118
Zielony	B. dobra	> 1,071	> 118

Tab. 1 Tabela do oznaczania stężenia przeciwciał Ig w siarze

     Ilość zadawanej siary zależy od jej jakości oraz wagi cielęcia. Przy prawidłowej jakości siary pierwsza dawka powinna stanowić 4-5% masy ciała, czyli około 1,5 – 2l. Schemat karmienia siarą jest następujący:

– pierwsze podanie siary 1,5 – 2 litry, po pół godziny 1 litr i po następnej pół godzinie 1 litr

– w pierwszym dniu podaje się ok. 4 – 5 litrów  w 3 – 4 odpasach,

– od 2 – 5 dnia  podaje się 6 – 8 litrów w 3 – 4 odpasach.

Dobrą praktyką w ostatnim czasie jest zamrażanie siary w temp. – 20⁰C w 1 litrowych woreczkach foliowych czy butelkach. Taka siara zachowuje swoje właściwości do roku czasu. W przypadku kiedy po wycieleniu okaże się, że krowa ma zapalenie wymienia lub złą jakościowo siarę, rozmrażamy nasz zapas w wodzie o temp. 30-40⁰C i z powodzeniem podajemy cielęciu. Sposób podawania siary cielęciu powinien być zbliżony do naturalnego, tzn. z butelki lub wiadra ze smoczkiem. Smoczek powinien być oddalony od podłoża o 60 cm.

Po okresie pojenia siarą cielęta możemy żywić wg. dwóch systemów odchowu (Tab. 2):

	odchów tradycyjny	odchów skrócony
czas trwania	90 dni	46 – 50 dni
czas podawania siary	5 – 6 dni	5 – 6 dni
ilość podawania mleka lub preparatu mlek.	6 – 8 litrów/dzień	4-5 litrów/dzień (pierwsze dwa tygodnie 6 litrów/dzień)
rozpoczęcie podawania paszy treściwej	od 2 tygodnia (gniecione ziarno owsa + starter)	od 7 dnia (starter + całe ziarno kukurydzy i owsa)
rozpoczęcie podawania siana	od 2 tygodnia	nie podajemy siana
woda	do woli	do woli
odstawienie mleka lub preparatu mlek.	gdy cielę pobiera przez kolejne 3 dni 1kg startera	gdy cielę pobiera przez kolejne 3 dni 1,5kg startera

Tab. 2 Metody odchowu cieląt

Istotne cechy skróconego odchowu to:
– możliwie najszybsza zmiana cielęcia nieprzeżuwającego na przeżuwacza,
– jak najszybsze odsadzenie cielęcia od drogiego preparatu mlekozastępczego i podawanie tańszej mieszanki treściwej dla cieląt,
– zapewnienie optymalnego tempa wzrostu i zdrowotności cieląt,

– minimalizacja biegunek.

Podsumowując tradycyjny odchów w skrócie można powiedzieć że:

– sprawdza się w gorszych warunkach higienicznych,

– cielęta charakteryzuje większy przyrost dobowy w porównaniu z systemem skróconym,

– jest droższy.

     Zasady podawania mleka czy preparatów mlekozastępczych w w/w systemach są następujące:

– dbałość o higienę pojenia, świeżość pokarmu i temperaturę pójła 30⁰C – 35⁰C,

– na ogół preparat mlekozostępczy rozpuszcza się w około 7 l wody o temperaturze 38 – 45⁰C,

– dwukrotne pojenie w ciągu doby od 10 dnia życia, a w ostatnim tygodniu przed odsadzeniem podawanie 2l pójła na sztukę raz dziennie,

– podawanie pójła z wiadra ze smoczkiem,

– mleko zawiera optymalny skład składników odżywczych, mineralnych i witaminowych, jest pokarmem lepszym niż preparaty mlekozastępcze,

– mleko od krowy w trakcie terapii antybiotykowej czy mleko z podwyższoną ilością  komórek somatycznych nie nadaje się do spożycia przez cielęta (zwłaszcza cieliczki).

            Siano jest ważną paszą w żywieniu cieląt. Działa ono stymulująco na rozwój brodawek żwacza i błony śluzowej przedżołądków. Jednakże w przypadku odchowu skróconego cieląt siano dobrej jakości stosujemy dopiero 2 tygodnie po odstawieniu cieląt od mleka czy preparatów mlekozastępczych. Siano w tym przypadku zastąpione jest całymi ziarnami owsa i kukurydzy . Całe ziarna w/w gatunków roślin wraz z pełnowartościową paszą treściwą (zawierającą 22% białka w s.m.) powoduje wzrost mięśniówki żwacza i wysoki przyrost brodawek żwaczowych. Przyrost brodawek w skróconym odchowie jest szybszy, przez co zwierzę szybciej wykorzystuje składniki pokarmowe z paszy treściwej. Stosunek całych ziaren do startera powinien w pierwszych 3 – 4 tygodniach mieć proporcję 1:3 a potem 1:2 do ukończenia 3 m-ca życia.

            Nie ma życia bez wody. We wszystkich systemach odpasu cieląt niezbędnym dodatkiem jest woda. Przy zbyt małym podawaniu wody dla cieląt ograniczamy prawidłowy wzrost co wpływa negatywnie na dalszy okres życia zwierzęcia (Tab. 3).

Tab. 3 

Wiek cielęcia (tygodnie)	Zapotrzebowanie na wodę (litry)
1	–
2	–
3	1
4	2
5	3
6	3
7	5
8	6
9	8
10	9
11 – 13	12

Stanisław Pater
KPODR w Minikowie